جهانگیر عابدی کوپایی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و رییس پژوهشکده آبفای این دانشگاه درباره پیامد خشکی زایندهرود به ایلنا گفت: زاینده رود بهعنوان رگ حیاتی استان اصفهان بر بخشهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیستمحیطی استان مؤثر است. زایندهرود تفرجگاه اهالی استان است و بعضی از مشاغل مرتبط با گردشگری استان نیز به جاری بودن مستمر رودخانه وابسته هستند و این موارد از غیردائمی بودن جریان رودخانه متضرر میشوند. زایندهرود تا سال ۱۳۷۹ بهصورت مستمر جاری بود، ولی خشک شدن رود و فصلی شدن آب آن ناگوار است.
اصفهان رتبه اول فرونشست شهری
عابدی با بیان اینکه اصفهان اکنون رتبه اول فرونشست شهری را در کشور دارد، گفت: فرونشست را در مناطق بسیاری داشتیم، اما در داخل شهر نبود، اما اکنون مشاهده میکنیم که هم در نقاط مرکزی و هم عمدتاً در شمال شهر اصفهان مشکل فرونشست وجود دارد. اگر جریان زایندهرود بهصورت مستمر باشد و «مادی» های شهر اصفهان -آبراهههایی که از صدها سال پیش شریانهای حیاتی اصفهان به شمار میآیند و در دنیا بینظیر هستند. - پرآب شوند، طبیعتاً میتوانند اثر زیادی بر تغذیه آبخوان بگذارند و هم مانع آسیب به سازههای داخل رودخانه مانند پل خواجو، پل شهرستان و سیوسه پل شوند و هم نگذارند به سازههای داخل میدان نقش جهان صدمهای برسد و جلوی فرونشست آنها را بگیرند. از سوی دیگر، تالاب گاوخونی نیز از جریان مستمر زایندهرود منتفع میگردد و تنوع محیطی آن از بین نمیرود. وقتیکه شرق اصفهان به کم آبی دچار شود، زمینهای کشاورزی بایر میمانند و به شورهزار تبدیل میشوند و این منشأ گردوخاکی است که هر روزه مردم اصفهان با آن درگیر هستند و عامل آلودگی شهر و خانهها است زیرا کانونهای تولید گردوغبار در شرق اصفهان با خشکی زایندهرود فعال میشوند.
راهکار
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان احتمال خشکی کامل زایندهرود را منوط به برداشتهای بالادست رودخانه دانست و اعلام کرد: تحقیقات نشان میدهد که اراضی کشاورزی و باغات در بالادست رودخانه در چهار دهه گذشته چندبرابر شده است. طبیعی است که وقتی آب در آن سمت جذب شود، آبی برای جریان در رودخانه باقی نمیماند.اگر بخواهیم علمی با این موضوع برخورد کنیم باید بگوییم حداقل جریان مستمر زاینده رود که محققین دانشگاه صنعتی اصفهان برآورد کردهاند و تقریباً معادل نیاز تالاب گاوخونی است برابر ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال است. اگر این میزان آب تأمین شود، میتواند مانع خشک شدن دائمی رودخانه شود. ما به یک بازی بر-برد معتقدیم؛ یعنی شرایط بهگونهای باشد که هم بالادستیهای رودخانه و هم پاییندستیهای آن منتفع شوند و نخواهیم یک بخش به قیمت زیان بخش دیگر سود ببرد، طبیعتاً به این خواسته دست خواهیم یافت.
صنابع آببر
عابدی درخصوص انتقال آب از شهرهای دیگر به اصفهان در قالب طرحهایی مانند خدنگستان، بهشتآباد و کوهرنگ گفت: با توجه به اینکه در سالهای گذشته، استان اصفهان بهصورت نسیه و در قبال تأمین آب خود، به شهرهای دیگر مانند کاشان و استانهای مجاور مثل یزد آب منتقل کرده است، طبیعتاً جایگزینی برای این آب، غیر از انتقال آب از سایر شهرها به اصفهان نداشتهایم. در بهترین حالت بین ۸۰۰ هزار تا ۱.۲ میلیون مترمکعب کمبود آب در حوضه داریم و منابع و مصارف ما همتراز نیستند و بیلان ما منفی است. راه چاره این کمبود، هم میتواند تأمین آب از دریا برای صنایع و هم از بالادست برای بخشهای شرب، کشاورزی، زیستمحیطی و غیره باشد. اگر بخواهیم علمی برخورد کنیم باید بپرسیم چرا صنایع آببر مانند فولاد و پتروشیمی به جای آنکه در کنار دریا برپا شده باشند در اصفهان قرار گرفتهاند؟ اکنون نزدیک به ۶۰ درصد از فولاد کشور از طریق استان اصفهان تأمین میشود. وقتی فولاد کشور از یک استان کمآب تأمین میشود، باید برای تأمین آب آن استان نیز فکری اساسی و ملی شود.
فرونشست زمین
عابدی درخصوص کشت غرقابی در حوضه آبریز زایندهرود گفت: در سالهای گذشته از سطح زیر کشت محصولات آببری مثل برنج تا حد زیادی کاسته شده است. درحالیکه در دهههای گذشته این مقدار شاید ۱۰ برابر بود. نمیتوان با کشاورزان با تحکم برخورد کرد و مانع کشت شد، مگر اینکه در ازای سودی که با توقف کشت برنج و جایگزینی آن با کشت کمآببر از دست میدهند، امتیازاتی به آنان تعلق بگیرد و دولت از آنان حمایت کند. برای جلوگیری از استفاده بیرویه از منابع زیرزمینی میتوان ضرر کشاورزان را با رونق بخشیدن به مشاغل مربوط به گردشگری و بومگردی جبران کرد.