زمین در حال تبدیل شدن به مکانی با خشونت روزافزون است. شاخص صلح جهانی ۲۰۲۳ برای سیزدهمین سال در پانزده سال اخیر نزول یافته است. افزایش درگیریهای خشونتآمیز در برخی کشورها به طور فعال تعداد افراد بیخانمان را افزایش میدهد. با این حال، تحقیقات مؤسسه اقتصاد و صلح بینالملل نشان داده میدهد ارتباطی بین تغییرات شاخص گردشگری و صلح جهانی وجود دارد. به گزارش ایسنا، ۲۷ سپتامبر برابر با ۶ مهرماه، روز جهانی گردشگری نام گرفته که سازمان گردشگری ملل متحد UNTOURIM در پایان همهگیری کرونا با جان گرفتن دوباره سفرها پس از حدود دو سال اجرای مقرارت سختگیرانه برای مسافران جهان و همچنین، در پی تشدید تنش و درگیری میان برخی کشورها که مرزبندیها را برای مسافران جهان پررنگتر کرده و به برخی حرکتهای جمعیتی شکل مهاجرت و نه مسافرت داده، شعار «گردشگری و صلح» را برگزیده است که بهانهای است تا برای بررسی اثرات متقابل این دو بر یکدیگر بپردازیم.
به واقع، حرکت افراد در سراسر جهان بیشتر یک فرار دلپذیر از سختیهای زندگی روزمره است. تحقیقات مؤسسه اقتصاد و صلح بینالملل (IEP) نیز نشان میدهد قویترین ارتباط بین گردشگری و صلح زمانی مشخص میشود که به تجزیه و تحلیل «صلح مثبت» پرداخته شود.
مؤسسه اقتصاد و صلح بینالملل، «صلح مثبت» را به عنوان نگرشها، نهادها و ساختارهایی تعریف میکند که جوامع صلحآمیز را ایجاد و حفظ میکنند.
«صلح مثبت» از طریق شاخصی با عنوان صلح مثبت (Positive Peace Index) ارزیابی و بر اساس هشت رکن مجزا محاسبه میشود، که مؤسسه اقتصاد و صلح بینالملل آنها را الزامات اساسی برای یک جامعه صلحآمیز میداند: محیط کسبوکار سالم، روابط خوب با همسایگان، سطح بالای سرمایه انسانی، پذیرش حقوق دیگران، سطح پایین فساد، دولتی با کارکرد خوب، جریان آزاد اطلاعات و توزیع عادلانه منابع.
براین اساس، حفظ یک بخش گردشگری آزاد و پایدار برابر به سطوح بالای صلح میانجامد، بهویژه در مورد نگرشها، نهادها و ساختارهایی که جوامع صلحآمیز را تعریف میکنند.
برای بررسی مستقیم رابطه بین گردشگری و صلح، شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) پیشتر با مؤسسه اقتصاد و صلح بینالملل همکاری کرده است تا شاخصی برای گردشگری تعیین کند که شکوفایی بخش گردشگری یک کشور را نسبت به عوامل پایداری و پذیرش اندازهگیری کند. توافق بر این بود که چهار حوزه کلیدی باید مورد توجه قرار گیرد: اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و محیطزیست.
کشورهایی که دارای بخش گردشگری پایدارتر هستند معمولا صلحآمیزترند
گردشگری برای شکوفایی در درجه نخست باید جذاب باشد، بنابراین گردشگری توانایی حمایت از صلح را دارد؛ چرا که فشار بر دولتها برای خاتمه دادن به منازعات و ایجاد روابط معتبر و هماهنگ با شهروندان به منظور جذب گردشگران و بهرهمندی از مزایای اقتصادی گردشگری را ایجاب میکند. یک مثال کلیدی از این رابطه در عمل در کشور رواندا مشاهده میشود؛ جایی که تلاشهای تحمیلشده توسط دولت برای پاکسازی مینها، سرمایهگذاری در حیات وحش و بازسازی تصویر کشور، به طور فعال «گردشگری گوریل» را ترویج داده و این کشور را به مقصدی جذاب برای اکوتوریسم (طبیعتگردی) تبدیل کرده است.
در کشورهای غیرمنازع، گردشگری در مقابل افزایش خشونت و جنگ مقاومت میکند
افزایش درگیریهای خشونتآمیز در کشورهایی مانند اوکراین، روسیه، هائیتی، مالی و سرزمینهای اشغالی فلسطین به طور فعال تعداد افراد بیخانمان را افزایش میدهد. با این حال، تحقیقات قبلی «IEP» نشان داده است که در سطح جهانی، همبستگی منفی ضعیفی بین تغییرات شاخص گردشگری و تغییرات شاخص صلح جهانی وجود دارد، که نشان میدهد حتی در کشورهای غیرمنازع (بدون درگیری)، زمانی که وضعیت امنیتی بدتر میشود، گردشگری لزوماً آسیب نمیبیند. البته یکی از موارد استثنایی، مثال اخیر همهگیری کرونا است که به طور فعال گردشگری را در سطح جهانی تحتتأثیر قرار داد.
گردشگری و تروریسم
تروریسم تأثیراتی بر گردشگری دارد، به ویژه زمانی که گردشگران هدف مستقیم قرار میگیرند، مانند حمله به یک اتوبوس گردشگران در مصر در سال ۲۰۱۸ یا تیراندازی در سواحل تونس در سال ۲۰۱۵. با این حال، تحقیقات «IEP» نشان میدهد که تأثیرات فعالیتهای تروریستی بر بخش گردشگری معمولاً کوتاهمدت است. این تأثیرات غالباً ناشی از هشدارهای سفر است که منجر به کاهشهای کوتاهمدت در فعالیت گردشگری میشود و پس از آرام شدن وضعیت و با کاهش تهدید فعالیتهای تروریستی، گردشگری معمولاً به سطح سالمی بازمیگردد. هرچند انتظار میرود که تکرار فعالیتهای تروریستی در یک منطقه تأثیرات بلندمدت بر سطوح گردشگری آن منطقه داشته باشد.