بر اساس دادههای مرکز آمار سال گذشته، تقریبا یکچهارم بیکاران را جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله تشکیل دادهاند. حداقل سن قانونی کار کردن در ایران ۱۵ سال در نظر گرفته شده است. همچنین، بیکار به شخصی اطلاق میشود که شغل ندارد، اما یا مایل به کار کردن است یا به دنبال کار میگردد. آنچه که در ادبیات اقتصادی به عنوان «جمعیت فعال» ذکر میشود در واقع مجموع افراد بیکار و شاغل است.
حال اگر جمعیت افراد بیکار در هر سال بر جمعیت افراد فعال تقسیم شود، نرخ بیکاری بهدست میآید. طبق آخرین گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری کل کشور در سال گذشته برابر با ۸.۱ درصد بوده است.
اگر به جای کل جمعیت بیکار، جمعیت بیکار ۱۵ تا ۲۴ ساله (جوان) در محاسبه قرار گیرد، نرخ بیکاری جوانان حاصل میشود. این شاخص در سال گذشته ۲۱.۲ درصد بود. به عبارت دیگر، از هر ۱۰۰ جوان ۱۵ تا ۲۴ سالهای که در بازار کار فعال است، ۲۱ نفر بیکار بودند.
طبق تعریف مرکز آمار، بیکار به شخصی گفته نمیشود که فقط فاقد شغل باشد، بلکه برای این که جوان در دایره افراد بیکار قرار بگیرد لازم است تا «مایل» و «در جستوجوی کار» باشد. در نتیجه، هر جوان ۱۵ تا ۲۴ سالهای که در این آمارگیری محاسبه شده، در جستوجوی کار بودند.
نرخ بیکاری جوانان در این بازه سنی در کشورهای امریکا و بریتانیا در سال ۲۰۲۳ میلادی به ترتیب برابر با ۱۲ درصد و ۸ درصد بود. محاسبه این شاخص بر اساس دادههای مرکز آمار نشان میدهد که در سال 1402، نسبت جوانان بیکار به کل جمعیت بیکار ۲۵.۱ درصد بود. به عبارت دیگر، در سال قبل از هر ۱۰۰ نفر بیکار، ۲۵ نفر یا معادل یکچهارم، جوان بودهاند. این نسبت در سال ۱۴۰۱ برابر با ۲۳.۸ درصد بوده است.
اشتغال و معیشت؛ دو چالش
دختران مجرد
کارشناسان حوزه جمعیت و خانواده، اشتغال و تامین معیشت را دو چالش اصلی دختران مجرد متولد دهههای ۵۰ و ۶۰ دانستند و تاکید کردند که دولتها و نهادهای مرتبط باید به دنبال حل دائمی مشکلات این گروه از دختران باشند.
دختران و پسران مجرد با سن بالا
شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست با تاکید بر اینکه زمانی که از مسائل دختران و مسائل دختران ازدواج نکرده و مجرد دهه های ۵۰ و ۶۰ سخن به میان میآید باید به جنبه های مختلف مسائل این دختران نگاه کرد و توجه داشت؛ گفت: این دختران مسائل مختلفی مانند مساله اجتماعی، ازدواج، مساله عاطفی، مالی و خیلی مسائل دیگر دارند. وی اظهار داشت: نباید تنها دختران شهر تهران و دختران حاضر در دانشگاه را در کنار خود ببینیم، بلکه باید تمام دختران در تمام نقاط کشور را در این حوزه ببینیم؛ تعداد دختران مجرد دهه ۶۰ در معرض ازدواج که در تقابل با تعداد پسران مجرد هست در حال افزایش است این مساله به دلیل هرم سنی جمعیت ما پدید آمده که تعداد دختران دهه ۶۰ از تعداد پسران دهه ۵۰ بیشتر است.
دختران مجرد در روستاها اغلب تحت حمایت پدر یا برادر هستند
کاظمی پور با اشاره به اینکه بارها پیشنهادی مبنی بر همسان همسری سنی در جامعه مطرح شده است، گفت: باید این نکته مهم توجه داشت که در فرهنگ جامعه ما دختران برای ازدواج باید انتخاب شوند و دختران اراده و انتخاب برای ازدواج را ندارند. نکته مهم دیگر در خصوص دختران مجرد در روستاها است که این دختران بازمانده از ازدواج، عمدتا تحصیلات و شغل مناسبی برای تامین معیشت ندارند و اغلب تحت حمایت پدر یا برادر هستند و با مشکلات و مسائل بیشتری دست و پنجه نرم میکنند. کاظمی پور تاکید کرد: باید سیاستگذاریهای علمی و کارشناسانه برای کمک به تسهیل ازدواج این دختران و پسران مجرد و تدارک برنامه های حمایتی دختران و حتی پسرانی که به تجرد قطعی رسیده یا نزدیک هستند مدنظر دولت و سیاست گذاران قرار گیرد. یک میلیون و ۱۵۵ هزار دختر و یک میلیون و ۷۰ هزار پسر مجرد بالای ۳۵ سال شامل ۵۰۵ و ۶۹۰ هزار دختر و پسر مجرد ۳۵ تا ۳۹ ساله، ۸۱ و ۱۵۲ هزار دختر و پسر مجرد ۴۵ تا ۴۹ ساله، ۲۴۳ و ۳۰۱ هزار دختر و پسر مجرد ۴۰ تا ۴۴ ساله در کشور داریم.
فقیر شدن زنان
احمد دراهکی، جمعیت شناس و مدیر گروه جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست اظهار داشت: ازدواج دختران تابع ازدواج پسران است؛آنچه که در ازدواج دختران مساله ساز است، سن بوده و عمدتاً دختران وقتی سن ۳۰ سالگی را رد می کنند، احتمال ازدواج نکردن آنها شیب تندی پیدا می کند و هرچه به سن بالاتر دختران می رسیم احتمال ازدواج نکردن و تجرد قطعی آنها بیشتر می شود. در آینده با زنانه شدن فقر در جامعه روبرو خواهیم شد و زنانی هم که مجرد چون سرمایه اقتصادی ندارند، فقیرتر خواهند بود.دختران مجرد این دههها که وارد بازار اشتغال می شوند، وارد بازار اشتغال رسمی نشده و وارد حوزه اشتغال غیر رسمی میشوند که این خود آسیب هایی را به دنبال دارد و برای حل خیلی از مشکلات این گروه باید به فکر قانونگذاری در جهت بیمه تأمین اجتماعی بود. اشتغال غیر رسمی بیمه ندارد و کارفرما هر زمان خواست می تواند این گروه را از کار اخراج کند.