شاخص فقر
نکته اول در محاسبه فقرا، مصرف روزانه ۲۰۰۰ کالری حداقل مصرف مواد غذایی یک شهروند است. نکته دوم تأمین بهداشت، آموزش، تفریح، مسکن و حملونقل است. یک خانواده ۴ نفرِ اگر موارد فوق را نداشته باشد به خط فقر میرسد. نرخ فقر بانک جهانی که از ۲۰ درصد سال ۲۰۱۸ به ۲۸ درصد در سال ۲۰۲۰ و احتمالاً ۴۰ درصد برسد مبتنی بر این موارد است.
رکود و بیکاری
وزارت رفاه سال گذشته محاسباتی انجام داد و قشر فقیر ایران را ۳۰ درصد اعلام کرد. با توجه به افزایش قیمتها و تورمی که ایجادشده باعث میشود قدرت خرید خانوارها افزایش پیدا کند. آنطرف قضیه رکود اقتصادی و نرخ بیکاری نیز وجود دارد که قدرت خرید خانوار را تحت فشار قرار میدهد. نتیجتاً با وضعیت فعلی اقتصادی ما، نرخ بانک جهانی درست است.
نرخ فلاکت
نرخ فلاکت مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم است؛ یعنی از یکطرف نرخ بیکاری به معنای کاهش درآمدها افزایش مییابد، افزایش تورم هم نشان از افزایش هزینههای خانوار است که در مجموع کاهش قدرت خرید را به دنبال خواهد داشت. اگر نرخ فلاکت در جامعه ایران نزدیک ۵۰ درصد باشد، طبیعی است زیرا فقیرتر شدن جامعه با آمارهای جهانی یکسان است.
فقیرتر شدن ملت
دولتیها شاخصهای ضریب جینی را اعلام میکنند که توزیع درآمد رابین خانوارها و دهکها درآمدی محاسبه میکند. هرچقدر این عدد به سمت یک نزدیکتر شود آن جامعه نابرابرتر میشود و هرچقدر که کوچکتر شود نشاندهنده عدالت اقتصادی است. اینجا یک مشکل وجود دارد، برخی مواقع دولتیها این عدد را که کوچکتر شده به این شکل تفسیر میکنند که عدالت اجتماعی در توزیع وجود دارد و آن را به عنوان افزایش رفاه جامعه در نظر میگیرند، اما لزوماً به این معنی نیست که در جامعه درآمدها یکسان توزیعشده و همه ملت به یک نسبت و اندازه ثروتمند شدهاند. درحالیکه عکس این مسئله در جامعه صادق است. اگر ضریب جینی کاهش پیدا میکند به معنای افزایش رفاه و برابری اقتصادی و درآمدها نیست، بلکه به مفهوم این است که همه ملت ما به یک اندازه فقیرتر شدهاند. آن چیزی که ضریب جینی ما نشان میدهد توزیع عادلانه فقر است.
فقر و تورم
طی نیمقرن اخیر، متوسط تورم نزدیک ۲۰ درصد بوده است. طی ۵ سال اخیر هسته مقاوم تورم به بالا ۴۰ درصد افزایش پیداکرده است. این عدد یعنی رشد شاخص فلاکت که باعث فقیرتر شدن جامعه میشود. طبیعی است که وقتی متوسط تورم به دو برابر افزایشیافته است، قدرت خرید مردم کاهش پیداکرده و نرخ فقر هم ۲ برابر شده است. وقتی سال ۲۰۱۸ نزدیک ۲۰ درصد فقر داشتهایم الآن به ۴۰ درصد رسیدهایم. وضعیت فقیر شدن مردم اکنون به تعادل رسیده و صرفاً مربوط به یک مقطع نیست و هرساله مردم در حال فقیرتر شدن هستند.