سازمان پزشکی قانونی درباره افزایش تلفات گازگرفتگی در فصول سرد هشدار داد و گفت: از ابتدای فروردین تا پایان شهریور امسال آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن ۲۲.۳ درصد رشد داشته است. تعداد تلفات ناشی از گازگرفتگی از ۲۲۴ فوتی در نیمه نخست سال گذشته به ۲۷۴ فوتی در مدت مشابه امسال رسید که از این تعداد ۱۹۲ نفر مرد و ۸۲ نفر زن بودند. این در حالی است که متأسفانه مسمومیت با گاز منو کسید کربن در نیمه دوم سال از آذرماه افزایش می‌یابد. بر اساس آمارهای سال گذشته از کل تلفات مسمومیت با گاز که برابر با ۹۱۳ نفر ثبت‌شده است، ۵۶۳ نفر تنها در چهار ماه پایانی سال جان‌باخته‌اند که حدود ۶۱.۷ درصد از تلفات یک سال را دربرمی گیرد.
منوکسیدکربن چگونه در محیط تولید می‌شود؟
رئیس مرکز کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی قانونی درباره چگونگی مرگ بر اثر استنشاق گاز منوکسیدکربن گفت: منوکسیدکربن گازی بی‌رنگ، بی‌بو و فاقد اثرات تحریکی است به همین دلیل اگر در محیطی تولید شود به‌هیچ‌عنوان متوجه وجود آن نخواهیم شد.
دکتر مریم اخگری با اشاره به اینکه منو کسید کربن (CO) قاتل خاموش است، گفت: اثر ظاهری از حضور این گاز در محیط دیده نمی‌شود. مردم بدانند تمام وسایلی که پدیده احتراق در آنها رخ می‌دهد در صورت نبود اکسیژن کافی می‌توانند به عنوان عامل تولیدکننده گاز منوکسیدکربن مطرح شوند؛ احتراق ناقص گاز شهری و سایر عواملی که به عنوان سوخت استفاده می‌شوند (مانند زغال و چوب که در شومینه مورد مصرف قرار می‌گیرند) از منابع تولید گاز منوکسیدکربن هستند.
پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن
اخگری درباره راه‌های پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن گفت: بهترین راهکار برای پیشگیری از بروز مسمومیت با این گاز وجود جریان کافی هوا در محیط است. اگر در محیطی از وسیله گرمایشی استفاده می‌کنیم حتماً باید جریان هوای کافی در آن فضا وجود داشته باشد. جریان هوای کافی علاوه بر اینکه باعث خارج کردن گازهای سمی از محیط می‌شود، به احتراق کامل سوخت‌های فسیلی نیز کمک می‌کند. روشن کردن گاز پیک‌نیکی و منقل در وسایل نقلیه سنگین یا در ساختمان‌های نیمه‌کاره و استفاده از بخاری‌های بدون دودکش که فاقد حسگر حساس به گاز منوکسیدکربن هستند به ویژه در فضاهای کوچک که فاقد تهویه مناسب هستند ازجمله مواردی است که می‌توانند منجر به بروز مسمومیت با این گاز کشنده شود.
توصیه
اخگری استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد، کنترل و رفع انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه‌اندازی بخاری، شومینه و سایر وسایل گرمایشی بهترین راه پیشگیری از بروز مسمومیت با گاز منو کسید کربن را عنوان می‌کند و ادامه داد: دقت و توجه به داغ بودن دودکش روشی برای آزمایش کارکرد مناسب دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به‌طور موقت با باز کردن قسمتی از در یا پنجره به تهویه هوا و خروج گازهای سمی از محیط کمک کنید.
رئیس مرکز کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان گفت: در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق‌خواب مسدود شود. همچنین از نصب آبگرم کن در حمام و روشن کردن شعله‌های اجاق‌گاز در آشپزخانه برای گرم نگه‌داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری شود.
وی در خصوص روشن نگه‌داشتن وسایل نقلیه مانند اتومبیل و موتور در فضای بسته مانند پارکینگ نیز هشدار می‌دهد.
عمده تلفات مسمومیت
با گاز مربوط به نیمه دوم سال
کارشناس سازمان پزشکی قانونی کشور با تأکید بر ارتباط مستقیم تغییرات جوی و افزایش مرگ و میز ناشی از گازگرفتگی، تصریح کرد: تغییرات ناگهانی جوی مانند کاهش دما، بارش‌های پیش‌بینی‌نشده و عدم آمادگی هم‌وطنان برای استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد ارتباط مستقیم با افزایش آمار مرگ‌ومیر با این کشنده خاموش دارد. آمارهای سازمان نشان می‌دهد عمده تلفات مسمومیت با گاز مربوط به نیمه دوم سال و هم‌زمان با سرد شدن هوا است. در سال ۱۴۰۱ در کل کشور ۹۱۳ نفربر اثر مسمومیت با گاز جان خود را از دست دادند که ۶۸۹ نفر آن مربوط به نیمه دوم سال است. در سال ۱۴۰۰ نیز از ۸۳۹ مرگ ثبت‌شده بر اثر گازگرفتگی، ۶۵۶ مورد مربوط به نیمه دوم سال است.
علائم مسمومیت با گاز منو کسید کربن
اخگری با اشاره به اینکه عملکرد بافت‌هایی نظیر مغز و قلب به اکسیژن کافی در خون وابسته است و در مسمومیت با منوکسیدکربن بیش‌ترین آسیب در این دو ارگان حیاتی وارد می‌شود، گفت: نکته مهم در مسمومیت با گاز منو کسید کربن غلظت گاز موجود در محیط و میزان مواجهه فرد با این گاز است. هر چه غلظت گاز در محیط بیشتر و مدت زمان مواجهه طولانی‌تر باشد مسمومیت با این گاز شدیدتر خواهد بود. علائمی که در مراحل ابتدایی مسمومیت با منو کسید کربن برای فرد رخ می‌دهد، مانند حالت خستگی ناشی از فعالیت روزانه است. معمولاً تظاهرات بالینی در فرد مسموم با گاز منوکسیدکربن با علائم غیراختصاصی نظیر تهوع و استفراغ شروع‌شده و فرد دچار خواب‌آلودگی و بی‌قراری، درد و ضعف عضلانی می‌شود؛ در صورت تداوم تماس با این گاز فرد دچار کاهش سطح هوشیاری، کما، تشنج، ایست قلبی و درنهایت مرگ خواهد شد. وی هشدار داد: مشاهده علائمی شبیه به آنفلوانزا مانند بدن‌درد، خواب‌آلودگی، کوفتگی و درد عضلانی که به شکل یک‌باره و به خصوص در تمامی افرادی که در یک محیط قرار دارند ایجاد می‌شود را به عنوان یکی از نشانه‌های مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در نظر بگیرید. زمانی که این علائم با خروج از محیط بهبودیافته یا تخفیف می‌یابند شک به مسمومیت با گاز منوکسیدکربن قوی‌تر می‌شود.