مقاله «مصوّرسازی روایتهای مذهبی در کتابهای چاپ سنگی» تألیف اسماعیل پناهی، رئیس کتابخانه تخصصی فرهنگستان هنر، منتشر شد.به گزارش ایبنا به استناد برخی آیات قرآن و روایاتی از پیامبر اکرم(ص)، قول مشهوری در بین برخی اسلامشناسان مبنی بر منع و تحریم تصویرگری جانداران وجود دارد و دلیل چنین منع شدیدی را در آن میدانند که ساختن صورت موجودات جاندار تشبّه به خداوند خالق است. با این حال تاریخ هنر اسلامی بهویژه در ایران حاکی از خلق بهترین نمونههای تصویری از انسان و سایر جانداران بوده است.
بسیاری از هنرپژوهان غربی همچون سر تامس واکر آرنولد و لارنس بینیون بر این اعتقادند که شریعت اسلامی تصویرگری جانداران را از اساس تحریم کرده و نگارگران و نقاشان ایرانی در سایه حمایت مالی و سیاسی حاکمان این حکم دینی را نادیده انگاشتند. عدهای نیز همچون بورکهارت و کوماراسوآمی گذار هنرمندان مسلمان از خط قرمزهای تحریم صورتگری را با خیالی خواندن تصاویر خلقشده توجیه کرده و عِقاب مورد نظر در آیات و روایات را معطوف به تصویرگریهایی از نوع بازنماییهای طبیعتگرایانه و زندهنمایانه دانستهاند.
در دوره قاجار، دو صنعت، چاپ و عکاسی موجب تحوّل در هنر تصویرسازی در ایران شد. ویژگیهای چاپ سنگی، نظیر قابلیت تکثیر و امکان ایجاد بافت با سواد و بیاض باعث شد، ویژگیهای خاصی در تصویرسازیهاي چاپ سنگي بهوجود آید. شمایلنگاری و نگارههای مذهبی به پیش از دوره صفویه برمیگردد. نهادن روبنده یا پوشش روی چهره معصومین هم در آثار دوره صفویه آغاز شد. در معراجنامه دوره شاهرخ چهره پیامبر آشکارا تصویر شده است؛ ولی اساساً خصلت نگارگری، ترسیم صورتهای نوعی بوده است؛ پیکرهها با اینکه جسم دارند، وزن، ثقل و تجسّد ندارند ولی از دوره صفویه حرمتی برای کشیدن چهره معصومین گذاشته شد که معروفترین اثر این دوره نگاره معراج سلطان محمد است که در آن شمایل پیامبر (ص) پوشیده شده است.
کتبی که به روش چاپ سنگی در دوره قاجار تولید و تکثیر شدهاند موضوعات مختلفی نظیر ادبیات و داستانهای عامیانه، روایتهای مذهبی، حماسی و تاریخی را در بر میگیرند. به اعتبار مستندات تاریخ هنر ایران، بیشترین روایتهای تصویری از رخدادهای مذهبی شیعی از دوره قاجار بهجای مانده است.