سه کتاب «سفرنامه یوهان اشترویس»، «سفرنامه کروسینسکی» و «سفرنامه جیمز مونسریف بالفور» با ترجمه ساسان طهماسبی از سوی مؤسسه انتشارات امیرکبیر راهی بازار چاپ و نشر شد.
از سوی مؤسسه انتشارات امیرکبیر ویراست جدید «سفرنامه یوهان اشترویس» با عنوان فرعی سفرنامه و ماجراهای برده هلندی در دوره شاه سلیمان صفوی، «سفرنامه جیمز مونسریف بالفور» با عنوان فرعی وقایع اخیر در ایران و «سفرنامه کروسینسکی» با عنوان فرعی سقوط صفویه و پادشاهی نادرشاه با ترجمه ساسان طهماسبی منتشر شد.
یوهان برده بود
یوهان اشترویس دریانورد هلندی در ناوگان تزار روسیه، در دریای خزر مشغول به کار بود، اما به دلیل شورش قزاق‌ها، به‌سوی ایران گریخت و در مرزهای ایران، به دست تاتارها اسیر و در ایران، به بردگی فروخته شد. وی دو سال از عمرش را در ایران سپری کرد و در این مدت، برده دو بازرگان ایرانی بود و مدتی را نیز در خانه سفیر لهستان اقامت داشت تا این‌که توسط کمپانی هند شرقی هلند از بردگی رهایی یافت و ایران را ترک کرد.
سفرنامه یوهان اشترویس دریانورد هلندی متنی منحصربه‌فرد و خواندنی در مورد ماجراها، خاطرات و سفرهایش در ایران دوره شاه سلیمان صفوی است و اطلاعات ارزشمندی در مورد اوضاع برده‌ها، سبک زندگی مردم و شرایط اجتماعی و اقتصادی ایران عصر صفوی به‌ویژه مناطق شمالی و شمال غرب ایران و شهرها و روستاهای مسیر سفر وی از شماخی تا بندرعباس را در اختیار ما قرار می‌دهد.
به گزارش ایبنا، این سفرنامه متنی منحصربه‌فرد و خواندنی در مورد ماجراها، خاطرات و سفرهایش در ایران دوره شاه سلیمان صفوی است و اطلاعات ارزشمندی در مورد اوضاع برده‌ها، سبک زندگی مردم و شرایط اجتماعی و اقتصادی ایران عصر صفوی به‌ویژه مناطق شمالی و شمال غرب ایران و شهرها و روستاهای مسیر سفر وی از شماخی تا بندرعباس، در اختیار خواننده قرار می‌دهد.
کروسینسکی شاهد سقوط صفویه بود
کروسینسکی بیست سال در اصفهان زندگی کرد و شاهد سقوط صفویه و تسلط افغان‌ها بر بخش‌هایی از ایران بود. سفرنامه‌اش نه تنها به سقوط صفویه می پردازد، بلکه دلیل و فرایند تضعیف و انحطاط آن سلسله، چگونگی تسلط افغان‌ها بر اصفهان و… را به تفصیل بیان می‌کند. وقایع دوران حکومت محمود افغان و دو سال از حکومت اشرف افغان نیز با ذکر جزئیات، بیان شده و تصویری کامل و گویا از وقایع آن دوران ارائه می‌دهد.
این سفرنامه سه سال پس از خروج کروسینسکی از ایران، به زبان فرانسوی منتشر و بعد از پنج سال، به زبان انگلیسی ترجمه شد. در ترجمه انگلیسی، با اتکا به گزارش‌های روزنامه‌های آن دوران و اسناد و مکاتبات، روند وقایع ایران تا خلع شاه طهماسب دوم نیز پیگیری شده و حاوی نکاتی ارزشمند است. این سفرنامه را اولین بار عبدالرزاق بیگ دنبلی در دوره قاجار، از روی ترجمه ترکی آن به فارسی برگرداند؛ اما کاستی‌ها و اشتباهاتش، نگارنده را ترغیب کرد تا بار دیگر این سفرنامه را از روی ترجمه انگلیسی آن، به فارسی برگرداند.
بالفور مشروطه را دید
دولت انگلیس برای اجرای مفاد قرارداد، 1919 آرمیتاژ اسمیت – معاون سابق خزانه‌داری بریتانیا – را در سال 1338ق. به ایران اعزام کرد. وی در رأس گروهی از مستشاران امورمالی به ایران آمد، اما به دلیل مخالفت‌های گسترده با قرارداد، نتوانست کاری انجام دهد و بعد از پنج ماه، به انگلیس بازگشت. با وجود این، دستیارش جیمز مونسریف بالفور در ایران ماند و بعد از کودتای سوم اسفند، مدتی با سیدضیاء همکاری کرد؛ ولی پس از سقوط کابینه سیدضیاء، او نیز به ناچار از ایران خارج شد.
بالفور در مدت اقامتش در تهران که بیش از چهارده ماه به طول انجامید، برای شناخت بهتر وقایع پس از انقلاب مشروطیت ایران، با دقت و کنجکاوی بسیار، اطلاعات ارزشمندی درباره اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران به دست آورد. بنابراین، در سفرنامه اش، گزارش‌های ارزشمند و منحصربه فردی را درباره طیف گسترده‌ای از مسائل از قبیل نظام مالی و اداری ایران، ادیان و اقلیت‌های مذهبی، روابط روسیه و انگلیس با ایران، عملکرد کابینه‌های دوران مشروطیت، ناآرامی‌های شمال ایران، کودتای سوم اسفند و دلیل ناکامی سیاست‌های انگلیس در ایران ارائه داده است. به علاوه، به تحولات عراق، فلسطین، عربستان و برخی دیگر از کشورهای آسیایی نیز علاقه‌مند بود و دلیل و چگونگی استقرار یهودی‌ها درفلسطین را از منظری متفاوت بررسی کرده است.
موسسه انتشارات امیرکبیر ویراست جدید «سفرنامه یوهان اشترویس» با عنوان فرعی سفرنامه و ماجراهای برده هلندی در دوره شاه سلیمان صفوی با قیمت 95 هزارتومان، سفرنامه جیمز مونسریف بالفور با عنوان فرعی وقایع اخیر در ایران با قیمت 170 هزار تومان و سفرنامه کروسینسکی با عنوان فرعی سقوط صفویه و پادشاهی نادرشاه با قیمت 155 هزار تومان را با ترجمه ساسان طهماسبی منتشر شد.