به قلم ام. ک. بهادراکومار دیپلمات سابق هند
14 ژوئیه 2022
تارنمای دی کاردل
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
درحالی‌که رویدادهای ژئوپلیتیکی تلاش مسکو برای تقویت روابط با تهران و آنکارا را تسریع کرده است، تحلیلگران به ادامه نشست آستانه در ایران که در هفته پیش رو برگزار خواهد شد، چشم دوخته‌اند.
«دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین سه‌شنبه گذشته اعلام کرد که «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه 28 تیرماه برای شرکت در نشست سه‌جانبه با همتایان ایرانی و ترک خود به‌عنوان بخشی از روند صلح آستانه برای پایان دادن به جنگ در سوریه، به تهران سفر می‌کند. وی در این سفر با «رجب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه و «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران دیدارهایی دوجانبه خواهد داشت.
انتظار برگزاری چنین نشستی از مدت‌ها پیش بود، اما همه‌گیری کرونا و درگیری اوکراین، مسائل را به تأخیر انداخت. در این میان، بن‌بست کنونی در سوریه مملو از خطرات شده است. ترکیه قصد دارد یک تهاجم نظامی دیگر به مناطق مرزی شمال سوریه که تحت کنترل گروه‌های کرد که به ادعای آنکارا، با حزب جدایی‌طلب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) مرتبط هستند - و اتفاقاً متحدان جدایی‌ناپذیر پنتاگون نیز به شمار می‌روند، انجام دهد.
مهار تجاوزهای آنکارا
دمشق، مسکو و تهران – و واشنگتن – از اقدام بالقوه بی‌ثبات کننده ترکیه استقبال نمی‌کنند، اما اردوغان برنامه‌های خود را در حالت تعلیق نگه می‌دارد و اذعان می‌کند که «عجله‌ای ندارد». به دلیل عدم چراغ سبز شرکای خود در آستانه، احتمالاً اردوغان بعید است که تهاجم نظامی را آغاز کند، اما روسیه و ایران نگران هستند که این تهاجم حضور و نفوذ سیاسی آن‌ها در سوریه را پیچیده کند و خطر رویارویی بین نیروهای ترکیه و ارتش سوریه را تشدید کند.
بااین‌حال، سفر پوتین پیامدهای گسترده‌تری از تحولات سوریه خواهد داشت. آنچه در دیدارهای دوجانبه او با اردوغان و مسئولان ایران رخ می‌دهد، مطمئناً الگوهای مهم‌تری است. این سفر در یک دوره مهم در رویکرد ایالات‌متحده در قبال ترکیه و ایران انجام می‌شود.
«میتسوتاکیس»، نخست‌وزیر یونان در تاریخ 9 تیر به خبرنگاران گفت که آتن نامه در روزهای اخیر درخواستی به دولت ایالات‌متحده برای 20 فروند اسکادران F-35 ارائه کرده است. این بیانیه یک روز پس‌ازآن منتشر شد که «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا در حاشیه نشست سران ناتو در مادرید به اردوغان اطمینان داد که از درخواست معلق این کشور برای جنگنده‌های اف-16 به ترکیه حمایت می‌کند.
اردوغان باید می‌دانست که زندگی طولانی و موفق بایدن به‌طور جدایی‌ناپذیری با لابی قدرتمند یونانی در آمریکا مرتبط است که منبع بزرگی برای تأمین مالی انتخابات سیاستمداران به شمار می‌رود؛ بنابراین توافق یونان با F-35 تائید می‌شود و می‌تواند بین روابط تیره شده ایالات‌متحده و ترکیه شکاف بیشتری ایجاد کند - و تنها ظن آنکارا را تقویت می‌کند که واشنگتن از یونان به‌عنوان مهره‌ای برای کنترل ترکیه استفاده می‌کند. این توافق می‌تواند توازن نظامی در شرق مدیترانه را با در نظر گرفتن اتحاد یونان با قبرس و اسرائیل نیز تغییر دهد.
خودمختاری استراتژیک ترکیه
در یک وضعیت اضطراری، شرایط برای ایجاد یک کریدور دریایی دریای سیاه برای صادرات غلات از اوکراین مساعد است؛ بنابراین یک همگرایی استراتژیک بین تمایل مسکو برای اثبات اینکه باعث بحران جهانی غلات نشده و تمایل ترکیه به طرح استقلال استراتژیک خود از ناتو به وجود آمده است. طرف‌های روسی و اوکراینی همچنین در مورد کنترل مشترک کشتی‌ها در ورود و خروج از بنادر و همچنین در مورد امنیت دریایی توافق کرده‌اند.
این یک پیروزی سیگنال دهنده برای میانجیگری ترکیه به شمار می‌رود. ... در میانه دور زدن تحریم‌ها توسط روسیه، ترکیه نقشی منحصربه‌فردی ایفا می‌کند.
ایران در مرکز
گفت‌وگوهای پوتین با مسئولان ایران نیز دارای یک فضای ژئوپلیتیکی است. بایدن به‌تازگی سفر جنجالی خود به عربستان سعودی را به پایان می‌رساند، رویدادی که ممکن است منافع ایران را در مقطعی حیاتی، تحت تأثیر قرار دهد.
افشای نمایشی جک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده در دوشنبه گذشته مبنی بر اینکه ایران «چند صد پهپاد ازجمله پهپادهای با قابلیت حمل سلاح را در یک جدول زمانی تسریع شده تأمین می‌کند» و اینکه در این رابطه، کارکنان روسیه در حال گذراندن آموزش در ایران هستند، به نظر می‌رسد زمان‌بندی شده است.
نکته مهم این است که داستان سالیوان با گزارش‌های گفتگوهای محرمانه بین ریاض و اورشلیم در مورد مبادلات فناوری دفاعی، به‌ویژه در رابطه با نگرانی‌های عربستان در مورد پهپادهای ایرانی، همپوشانی دارد. افشاگری سالیوان درست قبل از سفر بایدن به ریاض جنبه سیاسی دارد، زیرا عربستان سعودی را تحت‌فشار قرار می‌دهد تا هم در رابطه با شکوفایی خود با روسیه و هم در مذاکرات عادی‌سازی با ایران تجدیدنظر کند.
مسکو درک می‌کند که هدف اصلی بایدن در سفر به غرب آسیا، ایجاد جبهه‌ای علیه روسیه و چین است. ... بایدن امیدوار است که عربستان سعودی را به‌نوعی با اسرائیل در قالب یک پیمان همکاری دفاعی استراتژیک الزام‌آور وارد کند. این امر ناگزیر مستلزم تصویرسازی ایران به‌عنوان یک تهدید مشترک است. اگر تاریخ راهنما باشد، ایده بایدن برای ایجاد یک سیستم امنیت جمعی محکوم‌به شکست است.
عربستان سعودی و روسیه در رابطه با بازار نفت دارای همگرایی منافع هستند. نظر کارشناسان این است که هم عربستان سعودی و هم امارات ظرفیت اضافی محدودی دارند. انتظار این است که عربستان سعودی به‌احتمال‌زیاد در پشت سفر بایدن موافقت کند که شیرهای نفتی را باز کند. ...
ایران می‌داند که مذاکرات برجام در حالت کما است و بسته به میزان موفقیت یا شکست مذاکرات، بایدن در عربستان سعودی ممکن است به‌زودی نابود یا نجات یابد.
اما نشانه‌ها حاکی از آن است که تهران در حال فشردن پدال تقویت روابط خود با مسکو است. این کشور به‌تازگی به عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای دست یافته است و اکنون به دنبال عضویت در بریکس BRICS است. قطب‌نما برای مسیر سیاست خارجی ایران تعیین‌شده است. پوتین درحالی‌که نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری است، در تهران با مسئولان صحبت‌های زیادی دارد.
ایران جزو پنج پیشرو برتر جهان در توسعه و تولید پهپادهای موردعلاقه روسیه است. نکته جالب اینکه سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به چارچوب موجود همکاری‌های نظامی-فنی ایران و روسیه که مربوط به قبل از جنگ در اوکراین است، اشاره کرد.