پری ثابت – روزنامه نگار
سفر به کویر همیشه تجربهای متفاوت و منحصر به فرد است. چشمانداز بیپایان شنهای طلایی، آسمان آبی بیکران و سکوتی دلانگیز که در آن هیچ چیز جز صدای باد و آواز پرندگان شنیده نمیشود، همه و همه از دلایل محبوبیت کویر در میان طبیعتگردان هستند. اما سفر به این سرزمین وسیع و خشک، فراتر از یک ماجراجویی جذاب است. برای کسانی که میخواهند از زیباییهای این محیط لذت ببرند، مهم است که به مسائل زیستمحیطی و حفظ طبیعت این منطقه توجه ویژهای داشته باشند. یکی از اصلیترین نکات در این سفرها، جلوگیری از آسیب رساندن به موجودات ریز و اکوسیستم حساس کویر است که اغلب نادیده گرفته میشوند.
شگفتیهای کویر
کویر با وجود ظاهر خشک و بیروح خود، یکی از شگفتانگیزترین زیستبومهای طبیعی زمین است. بسیاری از موجودات زنده در این محیط شرایط سختی دارند و به گونهای خاص و منحصر به فرد خود را با کمبود آب و دمای بالا تطبیق دادهاند. اگر در سفر به کویر، کمی دقت و توجه به طبیعت داشته باشیم، میتوانیم با موجوداتی مانند گیاهان کمیاب، خزندگان و پرندگان نادر مواجه شویم که در جای دیگر نمیتوانیم آنها را پیدا کنیم.
یکی از مهمترین ویژگیهای کویر، منظرههای بیپایانی است که در آن به وضوح میتوان تفاوتهای فصول مختلف را مشاهده کرد. در شب، آسمان کویر به یک تابلوی پر ستاره تبدیل میشود که به هیچوجه در مکانهای شهری نمیتوان آن را دید. در روز، بادهای کویری که شنهای ریز و نرم را جابهجا میکنند، میتوانند تصاویری شگفتانگیز خلق کنند که گویی زمین در حال نفس کشیدن است.
اهمیت رعایت محیط زیست در کویر
با این حال، جادوی کویر بسیار شکننده است و هرگونه دخالت انسانی میتواند تعادل طبیعی این محیط را بر هم زند. یکی از مهمترین نگرانیها در سفر به کویر، آسیب به اکوسیستمهای ریز و ظریف این منطقه است. گیاهان و حیوانات کویر به گونهای تطبیق یافتهاند که در شرایط خاص این محیط زندگی کنند و به تغییرات جزئی حساس هستند. برای مثال، حتی یک ردپا بر روی شنهای نرم کویر ممکن است باعث شود که موجودات ریز مانند حشرات و خزندگان کوچک از زیستگاههای خود دور شوند.
همچنین، آلودگیهای صوتی ناشی از استفاده از وسایل نقلیه آفرود و سایر فعالیتهای پر سر و صدا میتواند باعث از بین رفتن سکوت کویر شود که بخش مهمی از زیبایی آن است. صدای موتور آفرودیتها و دیگر وسایل نقلیه میتواند به راحتی استراحت و فعالیتهای حیوانات کویر را مختل کند. در حالی که این حیوانات معمولاً از شب برای فعالیتهای خود استفاده میکنند و صداهای شدید ممکن است باعث انزوا و آواره شدن آنها شود.
چرا نباید از آفرودیتها استفاده کنیم؟
آفرودیتها یا خودروهای مخصوص حرکت در شرایط سخت، بهطور رایج در بسیاری از سفرهای کویری مورد استفاده قرار میگیرند. اگرچه این وسایل ممکن است برای مسیرهای دشوار و رسیدن به نقاط مختلف کویر جذاب به نظر برسند، اما استفاده از آنها در این محیط میتواند آسیبهای جبرانناپذیری به طبیعت وارد کند. یکی از اصلیترین مشکلات استفاده از این وسایل، ایجاد شیارهای عمیق در شنهای کویر است که به راحتی میتواند زیستگاههای موجودات ریز و مهم اکوسیستم کویر را تخریب کند.
در این شرایط، موجوداتی که به زمینهای نرم و بیحرکت عادت دارند، با حرکت آفرودیتها و خراب شدن زمینهای زیستگاهیشان، با خطرات زیادی مواجه میشوند. علاوه بر این، حرکت این وسایل باعث میشود که زمینهای خشک و حساس دچار فرسایش شوند، و این فرسایش به تدریج باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستگاههای حیاتی در کویر میشود. این به نوبه خود موجب آسیبهای بیشتر به اکوسیستم و نابودی موجودات ریز و حیاتی کویر میشود که به بقای این منطقه کمک میکنند.
راهکارهایی برای سفر مسئولانه به کویر
برای لذت بردن از زیباییهای کویر و در عین حال حفظ آن، رعایت اصولی ساده میتواند تأثیر زیادی در حفاظت از محیط زیست داشته باشد. اولین قدم، پرهیز از استفاده از وسایل نقلیه آفرود در مسیرهایی است که آسیبپذیرتر هستند. بسیاری از نقاط کویر به راحتی با پیادهروی یا با استفاده از دوچرخه قابل دسترسی هستند و نیازی به استفاده از آفرودیتها نیست.
علاوه بر این، مهم است که هیچگونه آلودگی محیطی به جا نگذاریم. از جمله بهویژه زبالهها باید به دقت جمعآوری شوند و هیچچیز نباید در کویر رها شود. درختان، گیاهان و حتی شنها بخشی از اکوسیستم کویر هستند و نباید به آنها آسیب برسد.