وزن قطر
جواد حیران نیا با تشریح نقش قطر در بازی سیاسی خاورمیانه و جهان گفت: قطر کشوری کوچک با جمعیت اندک ، ولی با نقشی بزرگ شناخته میشود. قطر در نقشهای مهم و بین المللی ظاهر شده است و ظرفیت خود را فراتر از فاکتورهای سنتی قدرت نشان میدهد.
حیران نیا در ادامه افزود: اگر فاکتور قدرت جمعیت، سرزمین یا نیروی نظامی باشد، قطر در برابر رقبا حرفی برای گفتن نخواهد داشت ولی حاکمان این کشور کوچک برای خود نقش میانجیگر تعریف کردند و سیاست خارجی را دنبال کردند که به آنها در نقش میانجیگر وزن میداد.
وی در این خصوص اضافه کرد: قطریها میزبان دفاتر سیاسی گروههای مختلفی از جمله، طالبان یا حماس بودند و توانستند در مذاکرات مربوطه جایگاه خوبی بین طرفهای غربی و کشورهای خاورمیانه کسب کنند. در ماجرای افغانستان یا در ماجرای اسرائیل و حماس قطر یکی از میانجیگرهای اصلی بود.
ظرفیت قدرت میانجیگری
عضو پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه ضمن تشریح نقش قطر به عنوان میانجی، اظهار داشت: حتی با وجود حمله اسرائیل به مقر حماس در قطر، باز هم قطر به ایفای نقش خود ادامه داد زیرا اهمیت میانجیگری برای قطر به عنوان کشوری که خواهان صلح منطقهای است، یکی از ظرفیتهای قدرت به شمار میرود و قطر اساس سیاست خارجی خود را بر ایفای نقش میانجیگری قرار داده است.
این استاد علوم سیاسی در خصوص اجلاس دوحه اضافه کرد: رقابتی بین اعضای شورای همکاریهای خلیج فارس بر سر برگزاری کنفرانسهای امنیتی برپا است. کنفرانس منامه در بحرین و کنفرانس دوحه در قطر همواره رقابتی را بین این کشورها ایجاد میکند و سعی میشود میزبان به عنوان برندی در این عرصه به جهان معرفی شود.
حیران نیا در این رابطه خاطرنشان ساخت: اهمیت این اجلاس بالا است چرا که علاوه بر بحث اصلی که در این اجلاس شکل میگیرد، در نشستهای حاشیهای و برنامههای غیر رسمی به دیدگاههای عینیتر و دقیقتر سیاستمداران منطقه و جهان درباره تحولات میرسیم.
جایگاه ویژه قطر
وی گفت: قطر قبل از جام جهانی نیز همایشهایی درباره فوتبال ومباحث مرتبط برگزار میکرد و شاهد رقابت شدیدی بین قطر، عربستان، بحرین و امارات بودیم که با تعریف پروژههایی در این زمینه نگاههای بین المللی را به خود معطوف میکردند. این کارشناس سیاسی با اشاره به حضور محمد جواد ظریف در اجلاس دوحه، یادآور شد: حضور کارشناسان و سیاستمداران ایرانی در چنین برنامههایی کمک به ارائه دیدگاه ایران در مورد مسائل منطقه خواهد کرد. در اجلاس دوحه آقای ظریف از طرف ایران در این برنامه حضور دارد با شناختی که از ایشان وجود دارد برنامه سخنرانی یا گفت و گوی وی مهم خواهد بود. مطلع شدن از دیدگاه ایران در خصوص مسائل منطقه و رابطه ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از زبان سیاستمداران و به ویژه سیاسیونی که بُعد آکادمیک دارند مهم است.
وی با یادآوری لزوم حضور ایران در چنین مجامع امنیتی گفت: آقای ظریف در دوران وزارت خود نیز بر این موارد تاکید داشت و فرم گفت و گوی منطقهای و طرح پیمان عدم تجاوز با کشورهای منطقهای و ابتکار صلح هرمز، ایدهای بود که میخواست بگوید از دید ایران مسائل خاورمیانه با کمک کشورهای منطقه قابل حل و فصل است.
حیران نیا افزود: حضور اندیشمندانی از ایران که بتواند به این روند کمک کند و این ایده را مطرح و معرفی کند استفاده درست از فضای کنفرانس خواهد بود. بعضاً ممکن است مواضعی یک سویه علیه ایران در چنین فضاهایی طرح شود و مورد نقد و بررسی قرار بگیرد. حضور ایران برای ارائه تصویر درست ضروری است.
انسجام منطقه
این تحلیلگر سیاسی در این خصوص ادامه داد: بعد از تحولات هفتم اکتبر 2023 و حمله حماس به اسرائیل و سپس پیشروی اسرائیل در غزه، یکی از نگرانیهای اصلی خاورمیانه بحث انسجام منطقهای است که با جنگ 12 روزه و حمله به قطر تشدید شد. خاورمیانه تجاربی از سالهای گذشته دارد و میداند با حذف ایران از معادلات منطقه نمیتواند به ثبات برسد. این موضوع در کنفرانس منامه نیز مورد تاکید عمان و بحرین قرار گرفه بود. با تشدید فشار بر ایران و با رویکرد نظامی منطقه به ثبات نخواهد رسید.
بازیگران منطقه
جواد حیران نیا در پایان گفت و گو متذکر شد: دیگر بازیگران منطقه میدانند به تعریف آنها اگر ایران بازنده باشد ممکن است دست به اقداماتی بزند که ثبات منطقه را تحت تأثیر قرار میدهد. طراحی بازی باید به صورتی باشد که همه منتفع شوند و احساس امنیت داشته باشند. اجلاس دوحه به عنوان فرصتی برای گفت و گوی رودررو نقش خوبی ایفا میکند و خروجی این اجلاس میتواند روی میز سیاستمداران قرار بگیرد، خط مشی بدهد و به دیپلماسی رسمی کمک کند.