گروه بین الملل: در روزهایی که فضای سیاسی منطقه بار دیگر تحت تأثیر تحولات امنیتی و دیپلماتیک قرار گرفته، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفتوگویی با برنامه «مع موسی الفرعی» به تشریح آخرین مواضع تهران در قبال مذاکرات با آمریکا و نقش میانجیگری عمان پرداخت. او تأکید کرد که ایران هیچگاه میز مذاکره را ترک نکرده و دیپلماسی همچنان بخش جداییناپذیر از رویکرد جمهوری اسلامی است.
سفر به مسقط و اهمیت سنت میانجیگری عمان
عراقچی در ابتدای سخنان خود به سفر اخیرش به مسقط اشاره کرد؛ سفری که همزمان با حضور وزرای کشورهای مختلف در عمان انجام شد. به گفته او، نشست برگزارشده در مسقط اهمیت ویژهای داشت زیرا موضوع اصلی آن میانجیگری در روابط بینالملل بود. عمان بهعنوان کشوری با سابقه طولانی در ایفای نقش میانجی شناخته میشود و ایران نیز بارها از این ظرفیت بهره برده است. عراقچی یادآور شد که نخستین گفتوگوهای محرمانه ایران و آمریکا در سال ۲۰۱۰ در عمان آغاز شد؛ گفتوگوهایی که در نهایت به مذاکرات رسمی بر سر برجام و توافق سال ۲۰۱۵ منجر شد.
او افزود که سال گذشته نیز عمان بار دیگر میانجی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا شد، اما پس از پنج دور گفتوگو، نتیجهای حاصل نشد و طرف آمریکایی مسیر دیپلماتیک را نقض کرد. نشست اخیر نیز با همکاری مؤسسات اروپایی و نروژی برگزار شد و به تبادل تجربیات میان کشورها در زمینه میانجیگری اختصاص داشت. عراقچی تأکید کرد که محور اصلی بحثها، نگرانی از غلبه رویکرد زور بر حقوق بینالملل بود؛ رویکردی که به گفته او در مداخلات نظامی و عملیاتهای ترور آمریکا آشکار است.
باب مذاکره همچنان باز است
در پاسخ به پرسشی درباره امکان گشودهشدن دوباره باب میانجیگری، عراقچی تصریح کرد که مذاکره همیشه امکانپذیر است، مشروط بر آنکه قواعد رعایت شود. او گفت: اصل نخست دیپلماسی این است که طرفین با نیت واقعی برای تبادل منصفانه وارد گفتوگو شوند، نه برای تحمیل خواستههای یکجانبه. به باور او، مشکل اصلی روابط ایران و آمریکا همین رویکرد تحمیلی واشنگتن است.
عراقچی تأکید کرد: «اگر طرف آمریکایی آمادگی خود را برای یک توافق عادلانه و متوازن، مبتنی بر منافع متقابل نشان دهد، جمهوری اسلامی ایران قطعاً موضوع را بررسی خواهد کرد. ما هیچگاه میز مذاکره را ترک نکردهایم، زیرا دیپلماسی جزئی اصیل از اصول ماست.»
تفاوت مذاکرات ۲۰۱۰ و مذاکرات اخیر
یکی از محورهای گفتوگو، تفاوت میان مذاکرات محرمانه سال ۲۰۱۰ و مذاکرات اخیر در مسقط بود. عراقچی توضیح داد که ناکامی مذاکرات اخیر بهدلیل علنی بودنشان نبود، بلکه ناشی از زیادهخواهی آمریکا بود. او یادآور شد که در سال ۲۰۱۰ مذاکرات ابتدا محرمانه بود و سپس علنی شد و به گفتوگوهای ایران و ۱+۵ انجامید که در نهایت به توافق برجام ختم شد.
به گفته عراقچی، مشکل اصلی مذاکرات اخیر سیاست «غنیسازی صفر» آمریکا بود؛ سیاستی که از نگاه ایران غیرممکن و غیرمنصفانه است. او تأکید کرد که هیچ کشوری نمیتواند از حق مشروع خود محروم شود، هرچند شفافیت و اعتمادسازی قابل مذاکره است. عراقچی جملهای را که سالها پیش گفته بود دوباره تکرار کرد: «اگر غنیسازی صفر میخواهید، توافقی میان ما نخواهد بود. اما اگر بمب صفر میخواهید، توافق کاملاً ممکن است.»
نزدیک به توافق، اما ناکام
عراقچی در ادامه گفتوگو به این نکته اشاره کرد که در پنج دور مذاکرات اخیر، دو طرف به راهحلهای متعددی نزدیک شدند و حتی در آستانه تفاهم بودند. اما این راهحلها در واشنگتن رد شد و نیروهای خواهان جنگ دست بالا را پیدا کردند. به گفته او، همین امر موجب شد که مذاکرات به نتیجه نرسد و منطقه به مسیر تأسفباری کشانده شود.
اعتماد به عمان و نقد رفتار آمریکا
در بخش دیگری از مصاحبه، عراقچی درباره نقش عمان گفت: «ما عمان را بهدلیل سابقه درخشانش در میانجیگری انتخاب کردیم. عمان بارها این نقش را ایفا کرده و موفقیتهای ملموسی داشته است. ما کاملاً به حسن نیت برادرانمان در عمان و به خرد سلطان معظّم اعتماد داریم.» او افزود که مشکل اصلی نه در میانجیگری عمان، بلکه در رویکرد آمریکا نهفته است. عراقچی با اشاره به حمله نظامی آمریکا و اسرائیل در میانه مذاکرات گفت: «نخستین موشکی که اسرائیل شلیک کرد، عملاً وسط میز مذاکره فرود آمد. این رفتار توهینی آشکار به دیپلماسی، مذاکره و میانجیگری و البته به عمان بود.» این مصاحبه بار دیگر تاکید داشت که ایران همچنان بر اصل دیپلماسی پای میفشارد و میز مذاکره را ترک نکرده است. در عین حال، تهران تأکید دارد که هر توافقی باید متوازن و عادلانه باشد و حقوق مشروع ایران را به رسمیت بشناسد. تجربه مذاکرات گذشته، چه محرمانه و چه علنی، نشان داده که میانجیگری عمان میتواند مسیر گفتوگو را هموار کند، اما مانع اصلی همچنان در واشنگتن و رویکرد تحمیلی آن باقی است.