خشونت نه تنها به عنوان یک مسئله فردی، بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی نیازمند تحلیل، بررسی و بروز رسانی آمارها و اطلاعات موجود است. در این میان نگاه جامعه شناختی ابزار مطمئنی برای پرداختن به علل افزایش خشونت است تا ریشه‌ها تحلیل و بررسی شود.
متهم اول مشکلات اقتصادی
یکی از دلایل افزایش خشونت، فشارهای اقتصادی است. تورم، فقر و بیکاری زندگی بسیاری از شهروندان را تحت تأثیر قرار داده و فضای مساعدی برای خشونت علیه زنان فراهم آورده است. چرا که ناتوانی در تأمین نیازهای اولیه مانند غذا، مسکن، بهداشت و آموزش به تنش خانوادگی و اجتماعی دامن زده و خشونت ایجاد می‌کند.
استرس، اضطراب و افسردگی که ناشی از شرایط سخت زندگی است به رفتارهای خشونت آمیز منجر می‌شوند. در جامعه، بسیاری از افراد به دلیل فشار اقتصادی و اجتماعی به افزایش خشونت کمک کند.
عوامل اجتماعی و فرهنگی
مهاجرت به شهرهای بزرگ و حاشیه نشینی، باعث ایجاد تنش اجتماعی می‌شود. همچنین تغییر در ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی به تعارض بین نسل‌ها منجر می‌شود که معمولاً با مقاومت خانواده‌ها و نهادهای سنتی روبرو است. این تعارضات در داخل خانواده به خشونت دامن می زند.
عوامل سیاسی و قانونی
ناکارآمدی قوانین در حوزه زنان و ضعف در اجرای قوانین موجود نیز از جمله عوامل افزایش خشونت در جامعه ایران است. چنانچه در بسیاری از موارد خلاء های قانونی یاریگر فرد خشونت طلب بوده است. در پرونده قتل رومینا اشرفی دختر 13 ساله تالشی شواهدی وجود داشت که نشان می‌داد پدر وی مدتی قبل از ارتکاب به قتل درباره ارفاقات قانونی مواردی قتل فرزند توسط پدر تحقیق کرده و با علم به اینکه قصاص نمی‌شود دست به قتل دختر خود زده است. در پرونده قتل منصوره قدیری ابیانه، خبرنگار زنی که به دست شوهر حقوقدانش کشته شد نیز نکاتی وجود دارد که به ضعف قانون و ناکارآمدی قوه قضاییه در حفاظت از حقوق زنان اشاره می‌کند.
عوامل روان شناختی
عوامل روان شناختی و فردی در افزایش خشونت نقش دارند. فقدان مهارت‌های ارتباطی نقش مهمی در این زمینه دارد. بسیاری از افراد به دلیل عدم آموزش کافی در زمینه ارتباطی، نمی‌توانند تعارضات خود را به شیوه‌های مسالمت آمیز حل کنند و به خشونت روی می‌آورند.
امان الله قرائی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه در رابطه با تشدید خشونت علیه زنان در جامعه گفت: خشونت مساله فرد نیست، مساله جامعه است. افزایش خشونت پدیده‌ای چندوجهی است که ریشه در عوامل متعدد مثل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قانونی و روان شناختی دارد. بهبود شرایط اقتصادی و تقویت نهادهای اجتماعی و قانونی می‌تواند به کاهش خشونت کمک کند.
وی افزود: برای جلوگیری از خشونت علیه زنان فعلاً مهمترین آگاه سازی عمومی و کار در حوزه فرهنگی است. کاهش فرهنگ سنتی مردسالارانه می‌تواند موجب ارتقای حقوق زنان شود.
این جامعه شناس با تاکید بر لزوم تغییر فرهنگ جامعه در مواجهه با خشونت علیه زنان، گفت: در کوتاه مدت گسترش حمایت‌های اجتماعی برای کاهش خشونت علیه زنان الزامی است. باید فرهنگ جامعه تغییر پیدا کند. طوری که همه بدانند خشونت کاری ناشایست است. کتک زدن زنان باید برای مردان هزینه داشته باشد. در این مرحله نمی‌توان به سادگی از نقش صاحب منصبان چشم پوشی کرد زیرا ما به قوانینی نیاز داریم که این فرهنگ درست را جابیاندازند.
وی در ادامه خاطرنشان ساخت: اگر در دوره‌ای راهنمایی و رانندگی بستن کمربند ایمنی را اجباری نمی‌کرد و برای کسانی که از این قانون تخطی می‌کنند جریمه تعیین نمی‌شد، فرهنگ بستن کمربند ایمنی در کشور جا نمی‌افتاد همانطور که امروز هم برخی مقاومت می‌کنند اما تا پلیس را می‌بینند یا به دوربین‌ها نزدیک می‌شوند از ترس جریمه کمربند خود را می‌بندند. تنظیم قوانین برای منع جامعه از خشونت علیه زنان ضرورت دارد و نباید در گیر و دار دعواها و رقابت‌های سیاسی مورد تردید قرار بگیرد و مشمول مرور زمان شود.
این جامعه شناس با اشاره به حاکمیت مردسالاری در اکثر نقاط کشور و نسبتی که این فرهنگ سنتی با خشونت علیه زنان دارد، متذکر شد: خشونت کشور وجود دارد. به همین دلیل آموزش قبل و بعد از ازدواج در این زمینه ضرورت دارد. در مدارس و دانشگاه‌ها چه منابعی تدریس می‌شوند؟ چقدر وقت نوجوانان و جوانان برای حفظ کردن محتواهایی که یک سال بعد از خاطرشان خواهد رفت، تلف می‌شود. درس زندگی، قانون و اخلاق بهترین محتوای آموزشی است که باید در اختیار بچه‌ها قرار داد چون تحقیر و خشونت علیه زنان از داخل خانواده‌ها شروع می‌شود.
امان الله قرائی مقدم در پایان سخنان خود با اشاره به نقش رسانه‌ها در مقابله با پدیده شوم خشونت علیه زنان تاکید کرد: رسانه‌ها در زمینه کاهش خشنوت نقش دارند. رسانه می‌تواند با آموزش و فرهنگ سازی با این معضل اجتماعی مقابله کند. فرهنگ بی تفاوتی و خونسردی در برابر خشونت باید از ذهن جامعه زدوده شود. در کنار تدوین قوانین جدید و اصلاح قانون، فرهنگ سازی راهکار حرکت به سمت جامعه‌ای عاری از خشونت است.