تئو یانسن، هنرمند هلندی که به «داوینچی زنده» شهرت دارد، مرزهای میان هنر، علم و طبیعت را با خلق موجوداتی پیچیده و زیبا از جنس لولههای پلاستیکی و باد، به چالش میکشد. این موجودات که «استرندبیستن» یا «موجودات ساحلی» نام دارند، در سواحل هلند به حرکت درمیآیند و از باد برای حرکت خود استفاده میکنند. یانسن این موجودات را نه تنها بهعنوان آثار هنری، بلکه بهعنوان موجوداتی زنده میبیند که به طور مستقل از محیط خود تغذیه کرده و حرکت میکنند. او با این پروژه به پرسشهای بنیادی در مورد انسانیت، ماشین و طبیعت پرداخته است.
از کجا شروع شد؟
یانسن ایده «موجودات ساحلی» را ابتدا بهعنوان ابزاری برای مقابله با بالا آمدن سطح دریا در سواحل زادگاهش، شِوِنینگِن، در هلند خلق کرد. هدف اولیه او ایجاد دستگاهی بود که بتواند شنهای ساحل را جابجا کرده و از فرسایش ساحل جلوگیری کند. با این حال، هرچه بیشتر به طراحی این موجودات پرداخت، بیشتر شیفته نحوه تعامل این «ماشینهای زنده» با محیط زیست شد. او در نهایت از هدف اولیه خود فاصله گرفت و به خلق موجوداتی پرداخت که نه تنها وظیفهای دارند، بلکه بهطور نمادین زندگی و تکامل طبیعی را به نمایش میگذارند.
ماشینهایی پیچیده به نام انسان
یانسن بر این باور است که انسانها و موجودات زنده در واقع «ماشینهایی پیچیده» هستند که تکامل در طول میلیونها سال آنها را به شکل کارآمدی تبدیل کرده است. او خود را بهعنوان بخشی از همین ماشینهای پیچیده میبیند و معتقد است که این پیچیدگیهای طبیعی را نمیتوان تنها با علوم طبیعی توضیح داد، بلکه باید به ابعاد هنری و زیباییشناختی آن نیز توجه کرد. از نظر او، ما انسانها در بدنهای خود «زندگی» را از زاویهای خاص تجربه میکنیم، اما این بدن تنها یک ماشین پیچیده است که در آن زندگی میکنیم.
موجودات ساحلی: ترکیبی از هنر و مهندسی
«موجودات ساحلی» یانسن، که از لولههای PVC و بادبان ساخته شدهاند، بهطور خودکار و بدون نیاز به دخالت انسان حرکت میکنند. پاهای این موجودات بهوسیله نیروی باد به حرکت درمیآیند و سیستمهایی دارند که انرژی باد را ذخیره کرده و در روزهای آرام نیز به حرکت خود ادامه میدهند. یانسن برای طراحی این موجودات از الگوریتمهای تکاملی استفاده کرده است تا بهترین نسبتها و فرمولها برای حرکت پاها را بیابد. این موجودات بهطور طبیعی و زندهگونه حرکت میکنند، بهطوریکه گویی جان دارند. یانسن تمامی این اطلاعات را بهصورت عمومی منتشر کرده تا هر کسی بتواند با استفاده از آنها موجودات ساحلی خود را بسازد. این تصمیم او بهجای ثبت اختراع، باعث شده تا کار او بهطور گستردهای در دنیا شناخته شود و بسیاری از دانشجویان و هنرمندان در سراسر جهان از آن الهام بگیرند.
انقلاب ذهنی و ضرورت تغییر نگرش
تئو یانسن نه تنها در مورد تکنیکهای ساخت موجودات ساحلی سخن میگوید، بلکه بهطور عمیقتر به بحرانهای جهانی و تغییرات اقلیمی نیز پرداخته است. او معتقد است که باید یک انقلاب ذهنی در نگرش ما به زندگی و محیط زیست رخ دهد. بهگفتهی او، در دنیای امروز با بحرانهایی چون تغییرات اقلیمی و ویروسها روبهرو هستیم و برای مقابله با این بحرانها، باید نگاه جدیدی به طبیعت و زندگی داشته باشیم. یانسن باور دارد که این انقلاب میتواند از طریق هنر و فرهنگ به وقوع بپیوندد.
شکستن دیوار میان هنر و مهندسی
یکی از ایدههای مهم یانسن این است که دیوار میان هنر و مهندسی تنها در ذهن ما وجود دارد. در دنیای مدرن، اغلب هنر و علم را بهعنوان دو حوزه جدا از هم میبینند، اما یانسن این تفکیک را بیاساس میداند. او هنر و مهندسی را دو جنبه از ذات انسان میداند که باید در تعامل با یکدیگر قرار بگیرند. از نظر یانسن، هنرمند باید انسانها را به زندگی و تفکر عمیقتر برانگیزد و مهندس نیز باید شرایط زیستن را برای آنها فراهم کند.
فرزندان روح
رویای نهایی یانسن این است که موجودات ساحلی او بتوانند به زندگی خود ادامه دهند و به نوعی «جاودانه» شوند. او آنها را «فرزندان روح خود» میداند و میخواهد از طریق این موجودات، فرهنگی را به آینده منتقل کند که بهجای ارزشهای مادی، به طبیعت و زندگی احترام بگذارد. این میل به جاودانگی، آرزوی بسیاری از انسانها و هنرمندان است که میخواهند اثری از خود بهجا بگذارند که پس از مرگشان ادامه یابد.