کتاب «سینماگر متفکر؛ گفتوگو با داریوش مهرجویی» نوشته بهمن مقصودلو، در پی گفتگو با یکی از برجستهترین سینماگران ایرانی، سعی دارد ابعاد مختلف شخصیت و آثار داریوش مهرجویی را به مخاطب بشناساند. مقصودلو که پیش از این مستندهایی درباره شخصیتهای بزرگی همچون کیارستمی و بیضایی ساخته است، در این کتاب با جستجو در زندگی و آثار مهرجویی، علاوه بر تحلیل سینمایی، جنبههای فلسفی و فکری فیلمساز را نیز مورد توجه قرار میدهد.
اهمیت فیلم «گاو» در سینمای ایران
مقصودلو در کتاب خود فیلم «گاو» را مهمترین اثر سینمای ایران پیش از انقلاب میداند. این فیلم، که تبدیل به یک نماد فرهنگی شده است، اولین اثری بود که باعث شناختهشدن مهرجویی بهعنوان یک کارگردان مهم در سینمای ایران شد. مهرجویی در کتاب از روند ساخت فیلم سخن میگوید و اذعان دارد که هیچگاه تصور نمیکرده این فیلم به چنین موفقیتی دست یابد. او در مورد فیلم «گاو» میگوید: «اصلاً و ابداً فکر نمیکردم این فیلم یکی از بهترینها شود، بلکه فقط تلاش کردم اشتباهات فیلم قبلیام را در این فیلم تکرار نکنم.»
غنای فکری
در بخش دیگری از کتاب، به تحول فکری مهرجویی پرداخته شده است. او که ابتدا علاقهمند به موسیقی بود، بعدها به فلسفه روی آورد و این رشته را در دانشگاه UCLA آمریکا ادامه داد. مقصودلو به اهمیت فلسفه در فیلمهای مهرجویی اشاره میکند و توضیح میدهد که مهرجویی در آثارش همیشه به دنبال معنا و عمق فکری بوده است. خود مهرجویی در این رابطه میگوید: «حس میکردم اگر اثر هنری غنای فکری و معنوی پشتش نباشد، سطحی و یکبعدی میشود.»
تفسیر فیلمها: «گاو» و «دایره مینا»
در این کتاب، مهرجویی از تفسیرهای مختلفی که از فیلمهایش ارائه شده نیز سخن میگوید. در مورد «گاو» او به بُعد عرفانی فیلم اشاره میکند و آن را داستانی درباره ارتباط انسان با معشوق، حتی اگر این معشوق یک حیوان باشد، میداند. مهرجویی معتقد است که این فیلم بیش از آنکه سیاسی باشد، یک اثر معنوی و عرفانی است که بازتابدهنده مفهوم «تناسخ» در ادبیات فارسی است.
در مورد فیلم «دایره مینا»، مهرجویی به مسئولیت اجتماعی فیلمساز اشاره میکند. او معتقد است که وظیفه یک فیلمساز و روشنفکر این است که آگاهی بدهد و بیماریهای اجتماعی را شناسایی کند. او این فیلم را نه بهعنوان یک اثر سرگرمکننده، بلکه بهعنوان ابزاری برای تحلیل وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعه میبیند.
فیلمهای دیگر مهرجویی:
از «اجارهنشینها» تا «هامون»
مهرجویی در این کتاب همچنین به دیگر آثار خود نیز پرداخته است. از فیلم «اجارهنشینها» که در آن به تناقضات اجتماعی و طبقاتی پرداخته تا «هامون»، که شخصیت اصلی آن تحت تأثیر آثار صادق هدایت قرار دارد. مهرجویی در مورد «هامون» میگوید: «هدایت یکی از منابع تأثیرگذار این فیلم بود. من خواستم شخصی را نشان دهم که در مخمصههای روحی گرفتار است و نمیتواند از آن بیرون بیاید.»
بخشهای مختلف کتاب
کتاب «سینماگر متفکر» به پنج فصل اصلی تقسیمبندی شده است: در فصل اول، به خاطرات کودکی و زندگی اولیه مهرجویی پرداخته میشود. فصل دوم به تحلیل مصاحبههای مقصودلو با مهرجویی اختصاص دارد. در فصل سوم، «سالشمار زندگی»، به ترتیب سالهای مهم زندگی مهرجویی آورده شده است. فصل چهارم، به «فیلمشناسی» مهرجویی پرداخته و در آن جزئیات و مشخصات هرکدام از فیلمهای او ذکر شده است. در فصل پنجم، «کتابشناسی»، آثار و ترجمههای مهرجویی معرفی شده است. بخش پایانی کتاب، به آلبوم تصاویر اختصاص دارد که برخی از مهمترین لحظات زندگی و آثار مهرجویی را به نمایش میگذارد. کتاب «سینماگر متفکر؛ گفتوگو با داریوش مهرجویی» بهخوبی ابعاد مختلف شخصیت هنری و فکری مهرجویی را از طریق گفتگوهای عمیق و مستندگونه به نمایش میگذارد. این کتاب نهتنها یک منبع معتبر برای علاقهمندان به سینمای ایران است، بلکه نگاهی تازه به سینماگرانی چون مهرجویی میاندازد که همیشه در پی کشف معنا و پیامهای عمیقتر در آثار خود بودهاند. مقصودلو در این کتاب نشان میدهد که مهرجویی بیش از آنکه یک فیلمساز صرف باشد، یک متفکر و هنرمند است که سینما را ابزاری برای انتقال اندیشه و فلسفه به جامعه میداند.
برگرفته از: ایبنا