محبوبه مجیدی
نویسنده
در عصر مهندسی افکار عمومی، هالیوودِ سیاست‌زده دیگر صرفاً قلمرو تخیل نیست. این صنعت با سابقه‌ای طولانی در همکاری با نهادهای امنیتی و نظامی، به یکی از بازوهای نرم قدرت بدل شده است. جایی که سیاست‌گذاری پنهان، بازنمایی دشمنان ساختگی و عادی‌سازی نظارت دولتی در قالب سرگرمی عرضه می‌شود.
از Top Gun تا Zero Dark Thirty، رد پای پنتاگون در فیلمنامه‌نویسی و تولید مشهود است. ارتش آمریکا نه‌تنها تجهیزات نظامی در اختیار فیلم‌سازان قرار داده، بلکه در بازنویسی روایت‌ها نیز نقش داشته تا تصویر قهرمانانه‌ای از خود ارائه دهد.
در دهه‌های مختلف، «دشمن» در سینمای آمریکا تغییر کرده است. کمونیست‌ها در دوران جنگ سرد، تروریست‌های عرب‌نما پس از ۱۱ سپتامبر و اخیراً دولت‌های رقیب در شرق آسیا. این بازنمایی‌ها، اغلب با اهداف ژئوپلیتیک واشنگتن هم‌راستا بوده‌اند.
نقش‌های دگرگون‌شده در ساختار قدرت
در این ساختار پیچیده، نقش بازیگران نیز دچار دگردیسی شده است. اکنون به بهانه‌ی درگذشت رابرت ردفورد، می‌توان بار دیگر این پرسش را مطرح کرد: آیا بازیگر می‌تواند مستقل بماند؟
رابرت ردفورد؛ مقاومت بی‌جنجال
رابرت ردفورد که به‌تازگی در ۸۹ سالگی درگذشت، نه‌تنها بازیگر بلکه کارگردان برنده‌ی اسکار، بنیان‌گذار جشنواره‌ی مستقل «ساندنس» و فعال محیط‌زیست و حقوق بشر بود.
ردفورد در فیلم‌هایی چون All the President’s Men و Lions for Lambs، نقش‌هایی سیاسی ایفا کرد که فراتر از سرگرمی بودند. او از طریق داستان، به نقد ساختار قدرت، فساد سیاسی و نقش رسانه‌ها پرداخت بدون آن‌که به شعارهای سطحی یا ژست‌های تبلیغاتی متوسل شود.
اما مهم‌تر از نقش‌هایش، ساختاری بود که بنا کرد. او با تأسیس «ساندنس»، بستری برای فیلم‌سازان مستقل فراهم کرد تا خارج از چارچوب‌های رسمی، روایت‌های خود را بیان کنند. این جشنواره، به‌نوعی مقاومت در برابر انحصار روایت بود. در سال ۱۹۸۳، نامزد دخترش به‌طرز مشکوکی به قتل رسید و او تا سال‌ها بعد، همچنان پیگیر پرونده‌اش باقی ماند؛ که برخی آن را تهدیدی علیه ردفورد تلقی کردند.
ردفورد مسیرش را آرام، مستقل، اخلاقی و انسانی پیمود؛ در جامعه‌ای که شاید کمتر به این ارزش‌ها مجال بروز می‌داد.
پایان یک دوره؛ آغاز یک پرسش
درگذشت ردفورد، تنها فقدان یک هنرمند نبود، بلکه پایان یک دوره از مقاومت رسانه‌ای بود. دوره‌ای که در آن، بازیگر توانست صدای مردم باشد نه چهره‌ی تبلیغاتی قدرت.
ردفورد نماد دوره‌ای بود که در آن، بازیگر می‌توانست در برابر جریان غالب بایستد و روایت مستقل خود را بسازد. اما با تغییر مناسبات قدرت و تجاری‌شدن کامل صنعت سرگرمی، این استقلال روزبه‌روز محدودتر شده است.
در روزگاری که روایت‌ها مهندسی می‌شوند، پرسش این است: آیا بازیگران امروز، همچنان می‌توانند مستقل باشند؟ یا باید پذیرفت که هالیوود یا صنعت سیما به دنبال بازی‌خور است و نه بازیگر...