مروه احمد سالم-پژوهشگر
توافق صلحی که ارمنستان و آذربایجان در ۸ اوت ۲۰۲۵، تحت نظارت ایالات متحده، به آن دست یافتند، ممکن است پیامدهای متعددی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد، به ویژه از آنجا که منطقه قفقاز منطقه‌ای با نفوذ بین‌المللی است که با توجه به تأثیر مستقیم آن بر توازن استراتژیک قوا و تحولات سایر مناطق همسایه، مورد توجه ویژه بسیاری از قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارد.
به نتیجه رسیدن این درگیری که بیش از ۳۰ سال ادامه داشته و مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است، فرصتی را برای ایالات متحده فراهم می‌کند تا حضور خود را در این منطقه تقویت کند، به ویژه با توجه به مشغولیت روسیه به جنگ با اوکراین که هیچ نشانه‌ای از پایان یافتن آن به زودی دیده نمی‌شود، و مشغولیت ایران به جنگ با اسرائیل و پیچیدگی‌های مسئله هسته‌ای که می‌تواند به درگیری مجدد منجر شود. با این وجود، بحث در مورد واقعیت‌های استراتژیک جدیدی که در مرحله پس از درگیری بین باکو و ایروان پدیدار خواهد شد، همچنان ادامه دارد.
این توافق صلح نقطه عطفی در تاریخ درگیری بین ارمنستان و آذربایجان است. دلیل این امر این است که این توافق اولین توافق از نوع خود است، زیرا اقدامات متعددی برای کاهش درگیری مرزی بین دو کشور را شامل می‌شود. با این حال، این توافق فرصت‌های اقتصادی را نیز شامل می‌شود که می‌تواند سود تجاری قابل توجهی برای ایالات متحده و طرف‌های آشتی‌جو ایجاد کند، که می‌توان آن را «توافق منافع» نامید. علاوه بر این، این توافق یک کارت فشار قدرتمند برای روسیه و ایران است که تحولات را زیر نظر دارند تا پیامدهایی را که ممکن است بر منافع و امنیت ملی آنها تحمیل کند، ارزیابی کنند. پیامدهای انعقاد این توافق را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱- ممنوعیت استقرار نیروهای شخص ثالث در امتداد مرز مشترک، که تمایل آمریکا را برای تضعیف نفوذ سایر کشورها و قدرت‌های منطقه، به ویژه روسیه که نیروهایی را در منطقه مستقر کرده است و نفوذ نظامی و امنیتی گسترده‌ای در ارمنستان دارد، نشان می‌دهد. اتحادیه اروپا همچنین هیئتی را برای نظارت بر نقض آتش‌بس اعزام کرد که باکو بارها خروج آن را خواستار شده است.
۲- ایالات متحده امتیازات قابل توجهی برای توسعه کریدور ترانزیتی زنگزور به مدت ۹۹ سال دریافت خواهد کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که این کشور کنسرسیومی را برای توسعه راه‌آهن، خطوط نفت، گاز و فیبر نوری و همچنین انتقال برق در امتداد این کریدور ۴۳ کیلومتری مأمور خواهد کرد.
۳- آذربایجان اصلاح قانون اساسی ارمنستان برای حذف عباراتی را خواستار شده که آن را ادعایی بر قلمرو شناخته‌شده بین‌المللی آذربایجان می‌داند. این امر نقطه عطفی در روابط بین باکو و ایروان خواهد بود. نشانه‌هایی وجود دارد که حرکت به سمت اصلاح قانون اساسی امکان‌پذیر است، اما این کار آسان نخواهد بود و ممکن است ماه‌ها، اگر نگوییم حداقل یک سال، طول بکشد. وزیر دادگستری ارمنستان اظهار داشت که سند جدید در سال ۲۰۲۶ برای همه‌پرسی آماده خواهد شد، اما وزیر امور خارجه تأیید کرد که کشورش هیچ تعهدی در این زمینه نداده است. در اینجا، اختلافات داخلی بین پذیرش و رد هرگونه دستور از آذربایجان وجود دارد، زیرا قانون اساسی جدید باید با اکثریت آرا تصویب شود که تا حدودی دشوار است. اگر همه‌پرسی قانون اساسی شکست بخورد، می‌تواند به معنای تجدید درگیری باشد.
منبع: دیپلماسی ایرانی