عید قربان که یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان به شمار میرود، با مراسم مختلفی همراه بوده است. مراسم شترقربانی برای سدهها کانون اصلی عید قربان را تشکیل میداد و در سفرنامههای مسافران اروپایی بازتاب داشته است. برخی سفرنامههای خارجی را در پی می خوانید که به توصیفات نمایندگان کشورهای اروپایی از مشاهداتشان نسبت به عید قربان مربوط میشود:
اوژن اوبن: اوژن اوبن، سفیر فرانسه در ایران عصر قاجار مراسم عید قربان را چنین توصیف میکند: عید قربان امسال به روز ۲۵ ژانویه افتاده است. در دربار ایران رسم شده و این رسم یادگار دوران صفویه است که به مناسبت این روز شتری قربانی کنند. ولی مردم عادی به قربانی کردن یک گوسفند اکتفا میکنند. باز جای شکرش باقی است که شاه شخصاً به این کار مبادرت نمیکند و نمایندهای از جانب وی مراسم شترقربانی را انجام میدهد.
ژان شاردن: چندین روز مانده به عید، حیوانی را که برای قربانی کردن در نظر گرفتهاند با موزیک و تشریفات به همراه عدهای که از میان کارکنان کاخ انتخاب میشوند در کوچهها میگردانند. حتی صبح روز عید قربان نیز برای آخرین گردش شتر «ارگ» را ترک میکند. دو اسب یدکی با زین و برگ طلا به همراه عدهای غلام و فراش و شاطرهای شاهی با آهنگ گوشخراش موزیک پشت سر شتر در کوچهها و خیابانها حرکت میکنند. شاطرها لباسهای سنتی خود را میپوشند به همان نحوی که ژان شاردن فرانسوی در سیاحتنامهاش آنها را به خوبی توصیف کرده: نیمتنه قرمز، پاپیچ سفید، کلاهی بلند و بارک مزین به پرهای رنگی. قربانیکننده و وردستهایش، سوار بر اسب پشت سر قربانی هستند. شخصی که از جانب شاه ماموریت دارد شتر را بکشد، شاهزادهای قاجاری است. او لباسی از حریر سبز با حمایل و شال کشمیر بلوطیرنگ پوشیده است. ..
هانری رنه دالمانی: هانری رنه دالمانی، سیاح فرانسوی که در اواخر عهد مظفری به ایران آمد و ورودش به تهران همزمان با آغاز سلطنت محمدعلی شاه بود، در سفرنامه خود «از خراسان تا بختیاری» مطالبی در باره چگونگی مراسم عید قربان آورده است: «بزرگترین عید مسلمانان عید قربان است. در این روز هر مسلمانی باید حیوانی را قربانی کند. توانگران گاو و گوسفند قربانی میکنند و فقرا اگر بتوانند به کشتن مرغی اکتفا مینمایند.»
آکی یو کازاما: آکی یو کازاما نیز در سال ۱۳۰۸ شمسی و در اوایل دولت پهلوی اول بهعنوان وزیرمختار ژاپن تعیین و روانه ایران شد. او در سفرنامهاش در مورد عید قربان ایرانی مینویسد: «در این روز در این میدان شهر و به اشاره و حکم شاه، شتر قربانی را نحر میکنند. توانگران از مردم شهر هم در خانهشان (گوسفند) قربانی میکنند، در قدیم خود شاه در این میدان حاضر میشد و فرمان قربانی کردن (شتر) را میداد؛ اما امروزه چنین نیست. شتر را که برای قربانی شدن نامزد شده است با بدرقه آهنگی که دسته موزیک نظامی سلطنتی مینوازد در شهر میگردانند تا به میدان برسند. ..