گروه اجتماعی: خشک شدن رودخانه اترک توسط عوامل انسانی در شمال شرق کشور این رودخانه کهن که منشا تمدن در خراسان بوده است را به خطر انداخته است. آیا سرنوشتی مانند زاینده‌رود در اصفهان در انتظار خراسان است؟
محمد درویش، فعال محیط‌زیست درباره خشک شدن رودخانه اترک گفت: اترک یکی از رودخانه‌های مهم و راهبردی ایران در شمال شرق کشور است که منشا تمدن در خراسان بزرگ و شرق نوار ساحلی در گلستان بوده است. چند تالاب بین‌المللی مانند «آجی گل» و «آلا گل» مدیون اترک هستند که یک اکوسیستم خاص را در شمال شرق ایران آفریده است. در اطراف این رودخانه همیشه تمدن وجود داشته است.
وی درباره دلایل خشک شدن اترک گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل خشک شدن اترک، برگزاری بیش از حد در حوضه آبریز اترک است. از زمانی که خراسان شمالی ایجاد شد، مسئولین استان تصمیم گرفتند روند توسعه را گسترش دهند و تعداد سد‌هایی که روی اترک ساخته شد افزایش یافت. برخی مراتع هم تبدیل به زمین کشاورزی شدند و موتورپمپ‌هایی که گذاشته شد مسیر رودخانه را تغییر داد. فشار بیش از حد دام و رویشگاه جنگلی اُرس در آن منطقه باعث شد ضریب هرز آب افزایش پیدا کند و میزان نفوذ آب در خاک کم شود. این رودخانه توسط عوامل انسانی خشک‌شده است؛ هرچند مسائل جهان گرمایی هم تا ۱۵ درصد در خشک شدن این رودخانه مؤثر بوده است. امسال بارندگی‌ها از برف به باران تبدیل‌شده است. عمر متوسط یک درخت اُرس تا سه هزار سال است که در آن منطقه در حال خشک شدن هستند.
افزایش گرد و غبار در پی خشک شدن رودخانه‌ها
درویش درباره زیان‌های ناشی از خشک شدن اترک برای شمال شرق ایران گفت: رودهای اترک و گرگان، مهم‌ترین رگ‌های حیاتی شمال شرق ایران هستند و اگر می‌بینیم که چندین بار طوفان گرد و غبار به شکل بی‌سابقه در آنجا ایجادشده و تا خود شهر گرگان هم ادامه پیداکرده؛ نشانه خشک شدن و تبدیل رودخانه‌های دائمی منطقه به رودخانه‌های فصلی است. علاوه بر این سدسازی‌هایی که هندی‌ها برای افغانستان روی هریرود انجام دادند و آب سد دوستی را بستند بر خشکی منطقه افزوده است. این خشکی‌ها باعث گرد و غبار بیشتر می‌شود و تالاب‌های مهم آن منطقه ازجمله گمیشان هم خشک‌شده است. همه این‌ها باعث شده محدوده‌های تولید ریز گرد گسترش پیدا کند. این اتفاق توان زیست پذیری را کاهش می‌دهد و در صورت تداوم موجب مهاجرت مردم آن منطقه شود.