تارنمای ایران دیلی
برگردان، اقتباس و تنظیم علی اصغر شهدی
[email protected]
کاروانسرای ایرانی به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی به ثبت رسید.
به گزارش ایرنا، روز یکشنبه 26 شهریور 1402 (17 سپتامبر 2023 ) در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی سازمان علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) که در شهر ریاض پایتخت عربستان برکزار شد، پرونده کاروانسراهای ایرانی (در مجموع 54 کاروانسرا تاریخی) به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ثبت شده در ایران مورد بررسی دقیق قرار گرفت و دراین سازمان جهانی به تصویب رسید. این کاروانسراها از دوره ساسانی تا پایان دوره قاجار را شامل می شوند.
این پرونده شامل 54 کاروانسرا تاریخی در 24 استان کشور است که با دقت از میان صدها کاروانسرای موجود انتخاب شده اند. در شرح ویژگی‌های آن در پرونده آمده است: «کاروانسراها یکی از مهم‌ترین اشکال معماری ایرانی هستند که توسعه مسیرها را تسهیل می‌کنند و نیازها و احتیاجات مسافران را برطرف می‌کنند. این کاروانسراها با مقایسه 200 کاروانسرا انتخاب شده اند و هیچ کدام دارای طرح تکراری نیستند. بنابراین بدیهی است که کاروانسراها حاصل و محصول خلاقیت و نبوغ معماری معماران ایرانی در طول تاریخ بوده است.
از میان 54 کاروانسرای این پرونده، بیش‌ترین تعداد کاروانسراهای این پرونده شامل کاروانسراهای گز، مرنجاب، نیستانک، کوهپایه، امین آباد، گبر آباد، مهیار، نوشیروان و شیخعلی خان و درمجموع، تعداد ۹ کاروانسرا در استان اصفهان قرار دارد.
پیش از این، چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان؛ اصفهان، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ‌نوشته بیستون، مجموعه کلیساهای ارامنه، سازه‌های آبی شوشتر، مجموعه بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مجموعه باغ‌های ایرانی، برج گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، روستای میمند، محوطه باستانی شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، نمای تاریخی شهر یزد، چشم‌انداز باستانی ساسانی، جنگل‌های هیرکانی، راه‌آهن سراسری ایران و همچنین منظر فرهنگی اورامانات و کرمانشاه در فهرست جهنی یونسکو ثبت شده بود.
به دنبال گزارش مثبت نماینده ایکوموس (کنوانسیون میراث جهانی) درباره وضعیت مرمت و نگهداری و ارزش تاریخی این کاروانسراها و اظهارات نمایندگان برخی کشورها از جمله عمان، نیجریه، هند، مالی، آفریقای جنوبی، یونان، زامبیا، قطر، نیجریه، اتیوپی، عربستان، بلغارستان و روسیه در موافقت این پرونده، و پس از حذف دو کاروانسرای صفوی در آذربایجان شرقی و اصفهان و با انجام اصلاحاتی در بخش‌ها و بندهایی از آن، سرانجام در مجموع ۵۴ کاروانسرا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد. در این میان نمایندگان برخی کشورها از جمله قطر، عربستان، بلژیک و ژاپن درباره حذف دو کاروانسرا از این پرونده و نداشتن مطابقت تاریخی این کاروانسراها، اظهار نظرهایی داشتند. رسول وطن‌دوست نماینده میراث فرهنگی ایران حاضر در اجلاس یونسکو توضیح داد که ایران پرونده ۵۶ کاروانسرا را ارائه کرده، در حالی که ۷۵ کاروانسرا را ثبت ملی کرده است.
علاوه بر این، «کاروانسراهای ایرانی مستقیماً در تحولات اجتماعی و فرهنگی نقش داشتند و آثار خود را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و معماری بر جای گذاشتند. در مقایسه، وجه تمایز کاروانسراهای ایران در فرم و چیدمان منحصر به فرد معماری آنها در مقایسه با انواع دیگر کاروانسراهای خارج از ایران است. به نظر می رسد انواع دیگر کاروانسراها تحت تأثیر نمونه های اولیه ایرانی بوده اند.
کمیته یونسکو با ترکیب نامزدهای سال گذشته و امسال، ارزیابی سایت ها را تا چهارشنبه ادامه خواهد داد.