ستاره صبح-ارمنی‌ها اسرائیل را به دلیل مسلح نمودن آذربایجان به سلاح‌های پیشرفته موردحمله قرار داده‌اند، سلاح هایی که باعث شده تا بنیه دفاعی ارمنستان را تا حد زیادی تضعیف نماید. شعله‌ور شدن اخیر خشونت میان دو کشور بر سر منطقه مورد مناقشه، ناگورنو قره‌باغ توانایی سلاح‌های پیشرفته اسرائیل در دست آذری‌ها را نشان داد. به همین ترتیب، آرا یک هاروتیان، رئیس‌جمهوری خود خوانده آرتساخ، اسرائیل را به همدستی در سیاست نسل‌کشی آذربایجان، متهم کرد. علیرغم انتشار نظریه‌های توطئه در متهم نمودن اسرائیل، استراتژی اورشلیم در مورد مسلح کردن باکو متوجه ارمنستان نیست. با یک بررسی دقیق‌تر مشخص می‌شود که هدف اسراییل از این کمک، مقابله ژئواستراتژیک با ایران است.ازنظر تاریخی، آذربایجان توسط بابلی‌ها، پارس‌ها، یونانی‌ها، عرب‌ها، مغول‌ها، عثمانی‌ها و روس‌ها اداره می‌شده است. به لحاظ لغوی، کلمه آذربایجان از دو واژه آذر به معنای «آتش مقدس» و «بایجان» به معنی «مکان» تشکیل‌شده است. آذربایجان پس از فروپاشی روسیه تزاری برای مدت کوتاهی (1918-1920) مستقل شد. پس‌ازآن به یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق تبدیل شد. در سال 1923، مسکو اکثریت ارمنی قره‌باغ (NK) را به‌عنوان جمهوری خودمختار در جمهوری آذربایجان شوروی به رسمیت شناخت. با شروع تفکر لیبرالیسم در شوروی و معرفی دو سیاست بنیادین «پرسترویکا» به معنای تجدید ساختار و «گلاسنوست» به معنای فضای باز سیاسی، ناگورنو قره‌باغ از مسکو تقاضا کرد تا به بخشی از ارمنستان تبدیل شود، اتفاقی که منجر به درگیری قومی بین ارامنه و آذری‌ها شد.جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان علیرغم استقلال بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به درگیری‌های خود ادامه دادند. کشورهای ایالات‌متحده، روسیه و فرانسه با تشکیل گروه مینسک، مذاکرات صلح را انجام دادند که منجر به توافق آتش‌بس در سال 1994 شد. بااین‌حال، آتش‌بس منازعه را حل نکرد. ارامنه قره‌باغ با پشتیبانی ارمنستان، بیشتر مناطق قره‌باغ کوهستانی و اطراف مناطق آذربایجان را تحت کنترل خود گرفتند. آذربایجان وضع موجود را رد کرد. در طول درگیری، درحالی‌که روسیه و کم‌وبیش ایران از ارمنستان حمایت می‌کردند، آذری‌ها به دنبال حمایت ترکیه، به‌عنوان یک ملت ترک‌تبار، بودند تا حمایت روسیه و ایران از ارمنستان را متعادل کنند. آذربایجان همچنین به دنبال تهیه اسلحه از اسرائیل و همچنین حمایت آمریکائی‌های یهودی‌تبار برای مقابله بانفوذ لابی ارمنی-آمریکایی در آنجا بود. اسرائیل با راه‌یابی به آذربایجان به موقعیت مهم ژئواستراتریک این کشور در هم‌مرز با ایران دست‌یافت. علاوه بر این، آذربایجان منزلگاه تقریباً دوازده هزار یهودی است که اکثر آن‌ها در باکو زندگی می‌کنند. درواقع، جامعه یهودی آذربایجان نقشی اساسی در بهبود روابط آذربایجان و اسرائیل دارد.بدیهی است که همکاری‌های استراتژیک نظامی و اقتصادی اسرائیل با آذربایجان از جهاتی برای هر دو کشور مفید بوده است. بااین‌حال تغییر در پیکربندی منطقه‌ای جنگ به‌طور بالقوه منجر به تنش بیشتر و تبعات نامشخص برای امنیت اسرائیل می‌شود. ترکیه برخلاف گذشته، در حمایت از آذربایجان نقشی جدی و فعال داشته است. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه قول داد که مبارزه را تا پایان اشغال ناگورنوقره‌باغ ادامه دهد. وی اعلام كرد كه تركیه با تمام توان در برابر دشمنان آذربایجان خواهد ایستاد. در همین حال وزارت امور خارجه پاکستان متعهد به حمایت از آذربایجان شد. این پیکربندی خوشایند اسرائیل نیست. اسراییل خود را در جمع هم نوردان عجیب و خصمانه می‌بیند. پاکستان، ارمنستان و اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد. ترکیه به‌شدت از اسرائیل انتقاد کرده و تلاش کرده است تا بیت‌المقدس را منزوی نماید. اسرائیل از طرف دیگر با روسیه رابطه‌ای گرم دارد و فعالیت‌های خود در سوریه را با این کشور هماهنگ کرده است. ترکیه بدون شک، در صورت جنگ منطقه‌ای بر سر قره‌باغ در برابر اسرائیل خواهد ایستاد. از طرف دیگر، همکاری روسیه با اسرائیل ممکن است با توجه به اهمیت ارمنستان برای امنیت ملی روسیه متوقف شود. از همه مهم‌تر، این تجدید آرایش نیروها ممکن است ایران و روسیه را به یکدیگر نزدیک‌تر و همکاری‌های استراتژیک خود در خاورمیانه بزرگ را گسترش دهد. موضوعی که با چشم‌اندازهای ضدآمریکایی آن‌ها در منطقه سازگار می‌باشد. مسکو و آنکارا به‌طور متناقض علاقه‌مند به فشار بر باکو برای تنظیم روابط با اسرائیل می‌باشند. بااین‌حال، اسرائیل رابطه خود با کشوری که از زمان استقلال این کشور توسط خانواده فاسد علی‌اف اداره می‌شود را عمیق‌تر کرده است.
25 اکتبر 2020
تارنمای نشنال اینترست
برگردان علی‌اصغر شهدی
Asghar.shahdi@gmail.com