این مستند از کودکی افراد مبتلا به ملال یا ناهمنوایی جنسیتی تا سالهای پس از تطبیق جنسیت را دنبال کرده و با نگاهی آسیبشناسانه به چالشها، سردرگمیها و ساختارهایی میپردازد که عملاً این گروه را به سوی ترنسکشی سیستماتیک سوق میدهد.
اکران دانشگاهی مستند «ترنسکُشی» از ۱۵ آذر آغاز میشود و در ادامه ۲۲ آذر در یک پلتفرم ادامه پیدا میکنند.
عوامل این مستند با حضور در خبرگزاری ایسنا از چالشهای ساخت این مستند سخن گفتند و برخی از زوایای موضوع ترنسها را که شاید در این مستند به آنها پرداخته نشده است بازگو کردند.
بر اساس مصاحبه عوامل مستند «ترنسکشی» با ایسنا، این فیلم مستند با نگاهی کلنگر به پدیده ترنس در ایران، روایت رسمی و یکسویه موجود درباره تغییر جنسیت را مورد نقد و بررسی قرار داده و بر امکان «درمان و بازگشت به هویت زیستی» به عنوان یک راهحل مغفول تأکید دارد.
محسن آقایی -کارگردان و پژوهشگر مستند «ترنسکشی»- در ابتدای این نشست تاکید کرد که ساخت این مستند برخلاف بسیاری از آثار قبلی با انگیزههای ژورنالیستی یا جشنوارهای آغاز نشده است.
او گفت: «من نرفتم که یک موضوع جنجالی پیدا کنم. مسئله برای من از دل پژوهشهای قبلیام در حوزه جنسیت بیرون آمد. من با مسئله ترنسها مواجه شدم، نه یک ترنس مشخص.»
آقایی رویکرد مستند خود را متفاوت از آثار گذشته دانست و اظهار کرد: تا جایی که من دیدهام، این اولین فیلمی است که موضوعش ترنسها هستند، نه یک ترنس. اساساً ادبیات، فرایندها و اتفاقاتی که برای این افراد میافتد، هیچکس به صورت فرامتنی یا غیرموردی بررسی نکرده است. همه با یک نفر رفتهاند در زندگی خصوصیاش. روایتها جزءبهکل بوده. ما برای اولین بار گفتیم مستندی داشته باشیم که یک نمای کلی ارائه دهد.
او به چالشهای تولید این مستند اشاره کرد و زمان سهساله ساخت و دو سال انتظار برای اکران را ناشی از چند عامل دانست: از دست دادن یکی از اعضای کلیدی تیم، پیچیدگیهای هماهنگی تولید و به ویژه مشکل یافتن سوژه.
آقایی توضیح داد: یک چالش از اول این بود که ترنسهای موفق که عمل کرده و زندگی خوبی دارند، ترجیح میدهند کسی مطلع نباشد و آنهایی هم که هویتشان را علنی کردهاند، انگشتشمارند و قبلاً سراغشان رفتهاند. پیدا کردن سوژهای که حاضر باشد روایت زندگیاش را به اشتراک بگذارد، بسیار سخت بود. نزدیک یک سال معطل این اتفاق بودیم. آخر سر به طور تقریباً تصادفی از طریق یک آشنا، یک زوج که بعد از بیست و خردهای سال همدیگر را پیدا کردهاند، راضی شدند که در فیلم حاضر شوند.
کارگردان «ترنسکشی» سپس به تحلیل خود از این پدیده پرداخت و تاکید کرد: مسئله ترنس، دیگر مسئله یک گروه اقلیت اجتماعی نیست. این یک پدیدار فرهنگی-سیاسی به شدت رسانهای است که شیب رشدش نسبت مستقیمی با میزان پرداخت رسانهها به آن دارد، مخصوصا از وقتی که نتفلیکس و هالیوود به طور جدی شخصیتهای الجیبیتی را وارد همه سریالها و آثارشان کردند.
او با اشاره به آمارهای مختلف درباره شناسایی جنسیتی در نسل جوان در برخی کشورها گفت: به نظرم ما با یک تغییر جدی در فهم از جنسیت مواجهیم. یکی از دغدغههای والدین در آینده نزدیک، چگونگی مواجهه با ابهامات جنسیتی فرزندان خواهد بود که به شدت در حال عادیسازی است.
آقایی بخشی از صحبتهای خود را به عواقب مداخلات پزشکی در سنین نزدیک به بلوغ اختصاص داد و گفت: یکی از اتفاقاتی که الان دارد میافتد، این است که در سنین نزدیک به بلوغ، بچههایی که رفتارشان در کلیشه جنسیتی خودشان نیست، با همراهی والدین تحت مداخلات پزشکی قرار میگیرند تا فرایند بلوغ جنسی متوقف شود. داروهایی که میدهند، بخشی از همان داروهایی است که به متجاوزان جنسی یا کسانی که میخواهند رفتار بیمارگونه جنسی را مهار کنند، داده میشود. این خیلی خطرناک است.
او مطرح کرد که یافتههای پژوهشی فیلم، او را نسبت به آینده بچهها «واقعاً نگران» کرده است.
در پاسخ به پرسشی درباره نقش دولت و مجوز عملهای تغییر جنسیت با وجود عوارض گزارششده، آقایی گفت: اتفاق خیلی تلخی وجود دارد. در مسئله ترنس در ایران، کل تصمیم درباره تغییر جنسیت به عهده دادگاه خانواده است و تمام. فقط گفته کدام دادگاه به آن بپردازد. هیچ مبنا و معیاری به قضات داده نشده است. یک رویه قضائی عادتشده شکل گرفته که گفته شده تغییر جنسیت اشکال ندارد، پس اگر پزشکی قانونی تأیید کند، با تغییر جنسیت موافقت میشود. اما یک بار هیچکس در این مملکت نپرسیده آقا تغییر جنسیت اتفاق میافتد یا نه؟.
او به تحقیقی از سوی مرکز پژوهشهای مجلس در سال ۹۵ اشاره کرد که طی آن از علما پرسیده شده بود آیا عمل جراحی موجود، مصداق تغییر جنسیت است یا خیر؟ قاطبه آنها گفتند «نه، این صوری است و تشبه به جنس مخالف». بعضی هم سکوت کردند. پس این تغییر جنسیت نیست. خیلی سؤال مهمی پیش میآید: تفاوت زن و مرد خلاصه به ظاهر اندام تناسلی نیست. از مغز تا تمام اعضای بدن متفاوت است.
ایسنا