نرگس کیانی: این کاملا طبیعی است که هیچ انسانی، بسته بودن چیزی به روی عدهای و باز بودنش به روی عدهای دیگر، را تاب نیاورد. آن هم چیزی که در دنیای فعلی ارتباطات خیلی معنا ندارد. اینترنت ایران از اساس نباید فیلتر میشد یا نباید «اینقدر» فیلتر میشد. اینقدر که همه چیز را دربربگیرد: تلگرام را به عنوان «پیامرسان»، اینستاگرام و توییتر و تیکتاک را به عنوان «شبکههای اجتماعی»، یوتیوب را به عنوان «پلتفرم اشتراک محتوا» و.... ایران در چنین موقعیتی است که توییتر امکانی جدید در اختیار کاربران میگذارد؛ دیدن موقعیت مکانی. امکانی که بهدلیل فیلترینگ، در ایران با هشتگ «اینترنت سفید» به آن اشاره میشود. معلوم میشود اینترنت «همه» فیلتر نبوده است. این «همه» بسیار گسترده است؛ از نمایندگان مجلس تا موافقان فیلترینگ، از سلطنتطلبان افراطی داخل ایران تا چهرههای شاخص و شناختهشدهی اصولگرا و اصلاحطلب و اقوام سببی و نسبی برخی مقامات و...
در این بین اسامی برخی روزنامهنگاران هم دیده میشود. روزنامهنگارانی که کسانی از میانشان، از سالها قبل درمورد «سیمکارت سفید» که آن زمان «اینترنت طبقاتی» نامیده میشد، نوشته بودند. آنچه برای این روزنامهنگاران از لحظه اضافه شدن امکان تازهی توییتر رخ داد، چیزی کم از یک «اقدام هدفمند» نداشت. اقدام، از داخل و خارج، برای «اعتبارزدایی» و تبدیل هر «دفاعیهای» به فرصتی برای «تحدید». پس اساسا وقتی برایشان نماند که استدلالهایشان شنیده شود: مثلا این که «سفید شدن سیمکارت» درخواست آنها نبوده است. یا این که «سیمکارتشان باید سفید میشد» چون باید «کار حرفهای»شان را در دوران مختلف بهویژه دوران جنگ انجام میدادند. چون احساس وظیفه کرده و میکنند که واقعیترین روایت از اتفاقات را به گوش دیگران برسانند و از روایتهای مخدوش دوری کنند.
این روزنامهنگاران میدانند که شمشیر داموکلسِ «داشتن اینترنت سفید» احتمالا برای همیشه بالای سرشان میماند. با این حال دست کم از انجمن صنفیشان انتظار دارند فیالواقع که در چنین موقعیتی قرار گرفتهاند و تحت فشارند، در بیانیهای به آنچه فرصت بیانش برای آنها پیش نمیآید، اشاره کند.
در مورد موضوع در انجمن، تأملاتی وجود دارد/ به اعضا اعلام کردهام هر تصمیمی بگیرند میپذیرم
فیاض زاهد رئیس هیئتمدیره انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران و عضو تازهمستعفی شورای اطلاعرسانی دولت است؛ پس از آن که توییت زد: «... شرافتم در گرو بیان حقیقت است. دردناک است.... که مدیر برکشیده رئیسی، معاون رئیسجمهورمان شد...»
فیاض قبل از هر چیز به این اشاره میکند که روزنامهنگاران در همه جای دنیا به ابزاری ویژهتر از دیگر شهروندان نیازمندند. به ابزاری که خبررسانی را برایشان آسانتر کند. پس عجیب نیست که روزنامهنگاران ایرانی هم دربرابر «سفید شدن سیمکارت»شان مخالفتی نشان نداده باشند. آنها به این اتفاق به چشم رانت نگاه نکردهاند چون شغلشان اقتضا میکرده به چنین چیزی دسترسی داشته باشند.
وقتی از او میپرسیم این انتظار زیادی از انجمن بود که بیانیهای در این مورد بدهد؟ میگوید: «این موضوع در انجمن صنفی مورد بحث قرار گرفت و طبیعتا موافقان و مخالفانی، از منظری که شما نگاه میکنید، داشت.» موافقان و مخالفان مورد اشاره فیاض زاهد، اعضای هیئتمدیرهاند: مرتضی کاردر نایب رئیس، نغمه دانشآشتیانی خزانهدار، قادر باستانی تبریزی، مجید صیادی، آرمین منتظری و داود حشمتی.
رئیس هیئتمدیره انجمن صنفی ادامه میدهد: «من در جلسه حضوری که گذاشته شد نبودم اما بحثهایی در گروهمان داشتیم. من هنگام حضور در شورای اطلاعرسانی دولت «سیمکارتم بدون فیلتر» شده بود. هرچند با بیرون آمدن از آنجا به سرعت درخواست دادم و شبیه سیمکارت دیگران شد. با این حال ترجیح دادم چون از آن سیمکارت استفاده کرده بودم در جلسه حضور نداشته باشم. چراکه برای خودم حق اظهارنظر قائل نبودم. پس گفتم به هر تصمیمی برسید به آن عمل خواهیم کرد.» او زمان صدور بیانیه را امروز، فردا یا پس فردا میداند. اما از آن سو میگوید شاید هم جمعبندی هیئتمدیره این باشد که لزومی برای نشان دادن واکنش وجود ندارد.
او در پاسخ به این «مثلا چرا انجمن صنفی اعلام نمیکند این که میگویند «روزنامهنگاران برای داشتن اینترنت سفید هر ماه به جایی میرفتهاند و تعهد میدادهاند» کذب محض است؟» جواب میدهد: «واقعا شما تصور میکنید روزنامهنگاران ایرانی بیشرف شدهاند که برای پساندازکردن ماهی صد، صدوپنجاه هزار تومان پول ویپیان، به جایی تعهد بدهند؟! من روزنامهنگاران را بسیار شریفتر از آن میدانم که برای ندادن پول فیلترشکن، درخواست سفیدشدن سیمکارتشان را داده باشند. همین، یکی از دلایلی است که دوستانم در هیئتمدیره به آن اشاره میکنند. این که ما نباید وارد مجادله شویم. چون وارد شدن در این بازی به معنای فروکاستن مسئله است. به معنای نادیده گرفتن این است که حق داشتن اینترنت آزاد از همه مردم ایران گرفته شده است.»
انجمن نباید بگذارد روزنامهنگارانی که در این موقعیت قرار گرفتهاند، تحت فشار باشند
مرتضی کاردر، نایب رئیس انجمن صنفی روزنامهنگاران و همچنین نویسنده و روزنامهنگار، حرف آخر را اول میزند: انجمن باید موضعی رسمی و روشن در این مورد بگیرد و اجازه ندهد روزنامهنگارانی که فیالواقع در چنین موقعیتی قرار گرفتهاند تحت فشار باشند.
او میگوید: «ما تا جایی پیش رفتیم که حتی چند پیشنویس تنظیم و تدوین شد اما به دلایل متعدد به نتیجه قطعی نرسیدیم. چون مثلا برای خودمان هم قابل توجیه نیست که چطور عدهای میتوانند به سیمکارت بدون فیلتر دسترسی داشته باشند درحالی که دیگران نمیتوانند؟ یا چرا چنین امکانی که دراصل امکانی عمومی باشد، مصرف خصوصی پیدا کرده است؟» کاردر آن سوی ماجرا را هم میبیند و میگوید: «البته آن سوی ماجرا هم درست بود. مثلا کم نبودند روزنامهنگارانی که چون در ایام جنگ سیمکارتشان سفید نبود ناچار بودند هر روز در محل کار حضور داشته باشند. تا دستکم بتوانند از اینترنت بدون فیلتر محل کارشان استفاده کنند چون همه اینترنتها قطع بود.»
کاردر مواضع متعدد و فاقد نقطه اشتراک را دلیل این وضعیت میداند. ضمن این که اشاره میکند استدلالات هر دو طرف هم استدلالاتی درست است. پس مثلا به عقیده او نتیجهای نهایی برای این سؤال وجود ندارد که: انجمن صنفی روزنامهنگاران باید در حمایت از چه گروه روزنامهنگاری بیانیه بدهد؟ و در آن بیانیه به چه نکاتی به عنوان دفاعیاتش از آنها اشاره کند.
با این وجود او در پایان باز هم به پیشنویسی اشاره میکند که هنوز به بیانیه تبدیل نشده است و امید میرود که شنبه یا یکشنبه هفته آتی اتفاق بیفتد.
در نهایت این که با توجه به دایره گسترده کسانی که به طرق گوناگون سیمکارتشان سفید شده است و تعدد دیدگاهها در این خصوص، نظر به جایگاه حقوقی انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران، انتظار میرود واکنشی از این انجمن دیده شود؛ واکنشی برای «تنویر و اقناع افکار عمومی» در مورد آن دسته از روزنامهنگاران حرفهای که دلایل و شیوه استفادهشان از سیمکارتهای بدون فیلتر روشن و مشخص است. روزنامهنگارانی که انتظار دارند انجمن صنفیشان همچون الگوی درست انجمنهای صنفی، فیالواقع که چنین تحت فشارند، بیانیهای در رد اتهاماتی که به آنها نسبت داده میشود، صادر کند.