مشاور پیشین سازمان محیط زیست با تأکید بر اینکه وارونگی هوا تا آخر زمستان ادامه دارد، گفت: یک استاندارد جهانی برای مازوت به وجود آمد که چقدر سولفور داشته باشد. مازوت ما در ایران، هفت برابر استاندارد جهانی سولفور داشت و دارد؛ و کسی از ما نخرید. «دی میکده از ما نخریدند به جامی/ آن علم که در مدرسه آموخته بودیم». اگر مازوت را در آب بریزید تمام موجودات از میکروب‌ها گرفته تا نهنگ‌ها مسموم می‌شوند، اگر در خاک بریزید سفره آب زیرزمینی مسموم می‌شود و دیگر به درد کشاورزی و شست‌وشوی و آب مصرفی نمی‌خورد و اگر در هوا بسوزانید دقت بفرمایید که صد درصد سرطان‌زا است.
مشروح گفت‌وگوی خبرنگار جماران با اسماعیل کهرم را در ادامه می‌خوانید:
سال‌های قبل مسئولین می‌گفتند که به دلیل سرمای هوا با ناترازی گاز مواجه شده‌ایم و یک سری نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها مجبور هستند مازوت بسوزانند. امسال که سرمای جدی هم شاهد نیستیم، دلیل این آلودگی هوا چیست؟
حالتی به نام «inversion» یا «وارونگی» در زمستان باعث این آلودگی می‌شود. یعنی دود ناشی از خودروها، کارخانه‌ها، مازوت و غیره سبک‌تر از هوا است؛ وقتی به فاصله ۵۰۰ متری از سطح زمین می‌رسد، یک جبهه هوای سرد روی آن را می‌گیرد. این جبهه هوای سرد روی آن هوای گرم که می‌خواهد از فراز شهر فرار کند را می‌گیرد و در نتیجه این هوا خنک می‌شود و بر می‌گردد و یقه لباس سفید بنده سیاه می‌شود و یا دوده روی ماشین شما را می‌گیرد.
تابستان این اتفاق نمی‌افتد چون این جبهه هوای سرد نیست که روی این دوده را بگیرد. لذا این حالت از حالا به بعد پیش می‌آید. یعنی مسئولین می‌گویند دو روز آینده ولی تا آخر زمستان این حالت ادامه پیدا دارد. اگر بخواهند هر وقت که وارونگی اتفاق می‌افتد مدارس را تعطیل کنند، خواهیم دید که تا آخر زمستان همین اتفاق می‌افتد.
دوم اینکه برخی از نیروگاه‌های برق ما همیشه مازوت می‌سوزانند. چون فرض کنید نفت چاه را استخراج می‌کنند و داخل یک لوله می‌ریزند. در بالاترین سطح سوخت جت به وجود می‌آید. چون اکتان سوخت جت بالا است. یعنی انرژی زیادی تولید می‌کند و خیلی هم خالص است. یک پله پایین‌تر بنزین سوپر و یک پله پایین‌تر بنزین معمولی قرار دارد و بعد نفت و گازوئیل است و ته‌دیگ اینها مازوت می‌شود؛ که به آن نفت سیاه یا نفت کوره می‌گفتند.
وقتی بنده بچه بودم، ۱۰۰ تا حمام مثلا در تهران هر کدام روزی ۲۰ لیتر از این می‌سوزاند و تأثیری نداشت. ما شروع به فروختن این مازوت به کشورهای عربی کردیم و آنها داخل کشتی‌ها می‌ریختند و به دریاهای عمیق می‌رفتند. اولا آنها هوا بسیار متلاطم است و ثانیا شهر یا کشوری اطراف آن نیست؛ لذا تلاطم هوا خیلی سریع آن را پراکنده می‌کرد و شهری مسموم نمی‌شد.
بعد یک استاندارد جهانی برای مازوت به وجود آمد که چقدر سولفور داشته باشد. مازوت ما در ایران، هفت برابر استاندارد جهانی سولفور داشت و دارد؛ و کسی از ما نخرید. «دی میکده از ما نخریدند به جامی/ آن علم که در مدرسه آموخته بودیم». اگر مازوت را در آب بریزید تمام موجودات از میکروب‌ها گرفته تا نهنگ‌ها مسموم می‌شوند، اگر در خاک بریزید سفره آب زیرزمینی مسموم می‌شود و دیگر به درد کشاورزی و شست‌وشوی و آب مصرفی نمی‌خورد و اگر در هوا بسوزانید دقت بفرمایید که صد درصد سرطان‌زا است.
وقتی مازوت را نمی‌توانیم روی زمین یا دریا بریزیم، پس ناگزیر از سوزاندن آن هستیم؟
مخزن مگر چقدر ظرفیت دارد؛ لذا شروع به سوزاندن کردند و هنوز هم می‌سوزانند و توجیه این است که گاز نداریم. بهترین سوخت، گاز است؛ یعنی آلایندگی کمتری دارد. سوخت چند نیروگاه ما مازوت است و با این خصوصیات که عرض کردم، یعنی هیچ جایی نمی‌شود مصرفش کرد، و آن را می‌سوزانیم و خلق الله را به سرطان مبتلا می‌کنیم. گفته می‌شود که سال گذشته پنجاه و چند هزار نفر در اثر آلودگی هوا فوت کرده‌اند.
یعنی ما حتی نمی‌توانیم مازوت کشور را به استاندارد جهانی برسانیم که مورد قبول کشورهای دیگر باشد و آن را بفروشیم؟
می‌توانیم به استاندارد برسانیم، ولی خرج دارد و مسئولین حاضر نیستند که آن خرج را تقبل کنند. این را هم من نمی‌دانم که آیا ما تکنولوژی و امکانات داریم که آن را به استاندارد جهانی برسانیم یا باید به خارج بدهیم که این کار را انجام بدهد؟ اگر آن را بار کشتی کنیم و به کشور دیگر بفرستیم تا به استاندارد برساند و برگرداند، صرفه اقتصادی ندارد.
غیر از مازوت، بحث‌های دیگری هم مطرح می‌شود مثل اینکه خودروهای ما استاندارد لازم را ندارند و مصرف آنها بالا است و باید به سمت تولید و استفاده از خودروهای کم مصرف و یا هیبریدی برویم. به نظر شما چه راهکار دیگری برای کاهش آلودگی هوا وجود دارد؟
کیفیت بنزینی هم که استفاده می‌کنیم مناسب نیست و خودروهای ما هم هست؛ ولی تأثیر مازوت به مراتب بیشتر از دیگر عوامل است.
برداشت من از فرمایشات شما این است که اگر بخواهیم آلودگی هوا را برطرف کنیم، فقط باید به سمت استانداردسازی مازوت‌های کشور برویم.
اگر مردم و سلامت مردم برای مسئولین مهم باشد، هر موشکی که ساخته می‌شود ۲ میلیون دلار هزینه دارد، با پول ۱۰ تا موشک می‌توانیم مازوت‌هایمان را استاندارد کنیم. نمی‌کنیم، برای اینکه اولویت‌ها چیز دیگری است.
جنگل‌های زاگروس از بین نرفته، ولی در حال از بین رفتن است.
از بین رفتن جنگل‌ها چقدر در آلودگی هوای کشور تأثیر دارد؟
صد درصد. یک سوم آب مملکت ما را زاگرس تأمین می‌کند. هر جایی که شما چاه می‌کنید و آب استخراج می‌کنید، آن آب را جنگل‌های زاگرس به ایران عزیز ما داده‌اند. هر جایی که جنگل می‌بینید، زیر آن یک آب‌انبار است؛ اعم از زاگرس و یا جنگل‌های هیرکانی البرز.
سعدی داستانی دارد که می‌گوید یک دانشمندی گیر طایفه دزدها افتاد؛ شکنجه‌اش کردند و فرار کرد و دزدها سگشان را دنبالش فرستادند. او خواست سنگ بردارد و به سگ بزند، سنگ‌ها یخ بسته بود؛ گفت اینها چه مردمی هستند که سگ‌ها را رها کرده و سنگ‌ها را بسته‌اند. ما هم از یک طرف مازوت می‌سوزانیم و از یک طرف جنگل‌هایمان دارند از بین می‌روند. این جنگل‌ها هستند که باید تأثیرات مازوت را از بین ببرند ولی ما داریم آنها را هم از بین می‌بریم.
می‌گویند در ۴۰ سال گذشته ۵۱ درصد جنگل‌های هیرکانی از بین رفته؛ یعنی ۴۰ دیگر خواهید دید که این جنگل‌ها نیست می‌شود؛ اگر با همین روش پیش برویم.
یعنی باید جنگل‌کاری و حفاظت از جنگل‌ها را در سیاست‌گذاری‌ها جدی بگیریم؟
ما می‌گوییم ولی گوش می‌دهند؟! جنگل را از بین می‌برند و بعد اوکالیپتوس می‌کارند. ۱۳۰۰ گونه گیاه، درخت، درختچه و بوته در جنگل‌های هیرکانی هست؛ این را با اوکالیپتوس عوض می‌کنند. در حالی که یک گونه خارجی و تنها سبز رنگ گول زننده است. من را به پاکستان دعوت کرده بودند. پاکستان در این مدت جنگل‌هایش را از ۵ میلیون هکتار به ۱۱ میلیون هکتار رسانده در حالی که ما ۵۱ درصد درست برعکس عمل کردیم.
مسئله شانسی نیست؛ از یک طرف مازوت می‌سوزانیم و هوا را آلوده می‌کنیم و از طرف دیگر تنها عاملی که می‌تواند هوای آلوده را پاک کند، یعنی جنگل‌ها، درخت‌ها و گیاهان را هم داریم می‌سوزانیم و از بین می‌بریم.