گروه اقتصاد - الهام روحانی: تحلیلگران بازار بورس انتظار داشتند با بازگشت تحریم ها، بازار سهام سقوط کند، اما شاخص بورس تهران سبز شد! این اتفاق در حالی رخ داد که بازار طلا و ارز رکوردزنی کرده‌اند. کارشناسان معتقدند که بازار تحت‌فشار مثلث تحریم، دولت و مردم است. اما این پرسش مطرح است که هرچند سبز بودن بازار بورس مهم است، اما افزایش قیمت ارز، طلا، خودرو، اقلام خوراکی و ... مهم‌تر از آن است که باعث رشد تورم و فشار به جامعه شده است. تجربه نشان داده که کسانی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند و به سود آنی فکر نمی‌کنند برنده هستند. زیرا شاخص بورس در سه دهه گذشته ۵۲۰۰ برابر، سکه ۴۲۰۰ برابر و مسکن ۱۹۰۰ برابر رشد کرده است. این آمارها نشان می‌دهند که شاخص بورس بیشتر از دلار و سکه رشد کرده است. سرمایه‌گذاری در بازار بورس حمایت از تولید و زیرساخت‌های کشور است، اما در مقابل ورود به بازار ارز و طلا دلالی است و فایده‌ای برای تولید و ایجاد اشتغال ندارد. آمارها نشان می‌دهند که در 3 دهه گذشته بورس هزار برابر بیشتر از سکه و 1900 برابر بیشتر از مسکن رشد داشته است.
ظرفیت رشد بورس بالاست
بردی برزینی فعال بازار سرمایه می‌گوید: قیمت‌های سهام فعلاً به‌صورت تصنعی پایین نگه‌داشته شده است. اگر ارزش دلاری بنگاه‌ها را با هزینه‌ای که امروز باید برای ساخت آن‌ها پرداخت کرد مقایسه کنید متوجه می‌شوید که ارزش این بنگاه‌ها از قیمت‌های آن‌ها بیشتر است. مثلاً فولاد مبارکه که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بهابازار است، ۳۳۰ میلیون دلار ارزش‌گذاری شده، در حالی‌که اگر کسی بخواهد چنین کارخانه‌ای با این ظرفیت تولید بسازد، حداقل به ۲۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد. یعنی بازار تا ۱۰ برابر ظرفیت رشد دارد.
او بر این باور است که با اندکی حمایت و تشویق سهامداران، می‌توان شاهد بازاری «پربازده و باثبات» بود. مسیر تحریم را قبلاً تجربه کرده‌ایم. کشور یاد گرفته چگونه از آسیب‌های آن کم کند. با حمایت دولت، بازار آسیب نخواهد دید.
دست‌کاری در بازار
فردین آقابزرگی، مدیر یکی از شرکت‌های سبد گردان بورس معتقد است که جهش اخیر شاخص نه محصول عقلانیت بازار، بلکه نتیجه نقش‌آفرینی «بازیگر بزرگ» است. در شرایطی که انتظار می‌رفت بورس در سطحی باثبات باقی بماند، یک‌باره با شتابی عجیب مثبت شد. این نشانه دخالت بازیگر بزرگ بازار است؛ یعنی حاکمیت و نهادهای وابسته به دولت که منابع را تجهیز کرده‌اند تا نشان دهند تحریم‌ها اثری بر اقتصاد نداشته است.
او با اشاره به رشد صفر شاخص از ابتدای سال می‌گوید بورس از اول سال تاکنون بازدهی واقعی نداشته است اما ناگهان ظرف چند روز جهش می‌کند. این حرکت طبیعی بازار نیست، بلکه پیامی سیاسی دارد.
دولتِ سهامدار
گفته می‌شود که بیش از ۸۰ درصد شرکت‌های بورسی ایران به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در اختیار دولت و نهادهای شبه‌دولتی‌اند. این ساختار، از دید کارشناسان، یکی از چالش‌های اصلی بازار سرمایه است. آقابزرگی دراین‌باره می‌گوید در هیچ بازار آزادی در دنیا چنین سهمی از دولت دیده نمی‌شود. وقتی دولت هم سهامدار بزرگ است، هم ناظر، هم قانون‌گذار، نمی‌توان انتظار شفافیت داشت. سازمان بورس باید مدافع سهامداران خرد باشد، اما در عمل یکی از بازوهای اجرایی دولت شده است.
تحریم و دلار
تحریم‌ها هم تهدید هستند و هم فرصت. شرکت‌هایی که صادرات، با رشد نرخ دلار سود بیشتری کسب می‌کنند. اما درعین‌حال، محدودیت‌های بانکی و اشاره‌ای ارزی هزینه‌های آن‌ها را بالا می‌برد. برزینی می‌گوید: شرکت‌های صادراتی یاد گرفته‌اند تحریم‌ها را دور بزنند و دلار خود را از مسیرهای غیرمستقیم دریافت کنند. بنابراین سود ریالی‌شان افزایش می‌یابد. اما مشکل اینجاست که دولت شرکت‌ها را مجبور می‌کند ارز حاصل از صادرات را در سامانه‌های دولتی با نرخ کمتر بفروشند. این یعنی بخشی از سود واقعی از جیب سهامداران خرد خارج می‌شود.
به گفته او، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده ارز در ایران خود دولت است و طبیعی است که بخواهد نرخ را پایین نگه دارد. این‌یکی از ریسک‌های بزرگ و غیرقابل پوشش بازار ماست. اما بااین‌وجود او اعتقاد دارد که همچنان باید به بازار سرمایه امیدوار بود چراکه مردم در این بازار می‌توانند پول خودشان را با دارایی عوض کنند و این در میان‌مدت و بلندمدت به نفع آن‌ها خواهد بود.
سود دلاری، زیان ریالی
آقابزرگی توضیح می‌دهد بسیاری از سرمایه‌گذاران فکر می‌کنند وقتی قیمت سهامشان بالا می‌رود، سود کرده‌اند. اما با احتساب تورم، ممکن است حتی زیان‌دیده باشند. این فقط جابه‌جایی بین بد و بدتر است. در اقتصادی که ارزش پول ملی پیوسته کاهش می‌یابد، بازار سرمایه به‌نوعی پناهگاه اجباری برای نقدینگی مردم شده است.
کسری بودجه‌ای
دولت در سال جاری حدود ۸۰۰ همت (حدود هفت میلیارد دلار) کسری بودجه دارد. برای جبران آن، باید اوراق قرضه منتشر کند.
آقابزرگی دراین‌باره می‌گوید یکی از دلایل سبز شدن بورس بعد از تحریم‌ها همین است. دولت نیاز دارد نشان دهد بازار سرمایه وضعیت خوبی دارد تا بتواند اوراق خود را بفروشد و کسری بودجه را پوشش دهد. وقتی شاخص‌ها مثبت باشند، شرکت‌های دولتی راحت‌تر منابع مالی جذب می‌کنند.
به باور او، این تاکتیک موقت است و نمی‌تواند به رشد پایدار منجر شود، چراکه با خروج مداوم پول حقیقی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خرد، پایه بازار تضعیف می‌شود. آقابزرگی می‌گوید: در بلندمدت، بورس از بقیه بازارها بازدهی بالاتری داشته است.. هرکس دید بلندمدت داشته باشد، در بورس سود می‌برد. اما این گزاره فقط در صورتی صادق است که ثبات اقتصادی نسبی حفظ شود. به‌محض بروز بحران‌های سیاسی یا نوسان ارز، سرمایه‌گذاران خرد نخستین قربانیان خواهند بود. وقتی دولت نمی‌تواند از خارج درآمد کافی کسب کند، بار مالی به دوش مردم می‌افتد. یکی از راه‌های جبران، استفاده از بازار سرمایه است. دولت با سبز نشان دادن شاخص‌ها، سرمایه‌های مردم را به بورس می‌کشاند تا بخشی از هزینه‌هایش را پوشش دهد. این روند در صورت تداوم، منجر به تضعیف بنیه اقتصادی کشور خواهد شد. اگر شرایط فعلی ادامه پیدا کند، رکود از بخش‌های مسکن و خودرو به بورس هم سرایت خواهد کرد.
برگرفته از ایسنا