این اثر که در قرن چهارم هجری نوشته شده، به‌واسطه‌ی داستان‌های حماسی و شخصیت‌های برجسته‌اش، از جمله رستم، سیاوش، و کیخسرو، در ساختار فرهنگی و هویتی ایران نقشی بنیادین ایفا کرده است. شاهنامه نه تنها یک اثر ادبی است، بلکه به‌عنوان یک سند فرهنگی، اجتماعی و تاریخی از گذشته‌های دور تا به امروز، مورد استفاده و احترام ایرانیان بوده است.
فرهنگ و هویت ملی ایرانی همیشه از دل این اثر بزرگ بیرون آمده است. فردوسی در شاهنامه، نه تنها به روایت داستان‌های پهلوانی و اسطوره‌ای پرداخته، بلکه بر اصولی چون وفاداری، شجاعت، عدل و انصاف تأکید کرده است؛ اصولی که همواره در جامعه ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشته و دارند. این ارزش‌ها که در دل روایت‌های حماسی شاهنامه جای دارند، به‌طور مستقیم در شکل‌گیری مفاهیم اجتماعی و فرهنگی ایران تأثیرگذار بوده‌اند و همچنان در جامعه امروزی از آن‌ها بهره‌برداری می‌شود.
یکی از دلایل ماندگاری شاهنامه در طول تاریخ، توانایی این اثر در تطابق با شرایط مختلف تاریخی و فرهنگی است. شاهنامه تنها یک کتاب نیست؛ این اثر به‌عنوان مرجعی برای بازخوانی و بازسازی هویت ایرانی در زمان‌های مختلف عمل کرده است. در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، از جمله دوران‌های آشوب‌زده و پرتنش، شاهنامه همواره به‌عنوان منبعی برای تجدید همبستگی ملی و تقویت روحیه مقاومت در برابر دشمنان بوده است.
در دوران معاصر، شاهنامه به‌عنوان یک نماد از فرهنگ و هویت ایرانی، به‌طور گسترده در رسانه‌ها و مباحث فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. در این دوران، شاهنامه نه تنها یک اثر کلاسیک بلکه به‌عنوان الگویی برای بازتعریف مفاهیم ملی و فرهنگی ایران در دنیای مدرن مطرح شده است. رسانه‌ها، از روزنامه‌ها و مجلات گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، همواره شاهنامه را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی فرهنگ ایرانی معرفی کرده‌اند.
یکی از ویژگی‌های برجسته شاهنامه، تأکید آن بر قدرت کلمات و زبان فارسی است. فردوسی با نگارش این اثر در زبان فارسی، نه تنها زبان خود را در برابر تهدیدات خارجی حفظ کرد، بلکه به آن هویت و اراده‌ای جدید بخشید. شاهنامه در حقیقت سندی است که در آن تاریخ و فرهنگ ایران به زبان فارسی ثبت و ضبط شده است. این اثر نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بشری شناخته می‌شود. اما شاهنامه تنها یک اثر تاریخی و ادبی نیست. در هر بخش از این کتاب، فردوسی به دنبال انتقال پیامی اخلاقی و انسانی است که فراتر از مرزهای زمانی و مکانی می‌رود. از داستان‌های حماسی که در آن‌ها شخصیت‌های ایرانی به‌دنبال پیروزی بر مشکلات هستند، تا حکایت‌های عبرت‌آموز که در آن‌ها حکمت زندگی، عدالت و خردورزی برجسته می‌شود، شاهنامه همواره به‌عنوان یک راهنمای اخلاقی و اجتماعی عمل کرده است.
در دنیای معاصر، شاهنامه همچنان یکی از منابع اصلی برای بازشناسی هویت فرهنگی ایرانی به شمار می‌آید. در عرصه‌های مختلف هنری از جمله سینما، تئاتر، و موسیقی، شاهنامه الهام‌بخش هنرمندان بوده و با بازآفرینی روایت‌های آن در قالب‌های مختلف، مفاهیم آن به نسل‌های جدید منتقل شده است. از طرفی، در فضای دیجیتال و رسانه‌های اجتماعی نیز شاهد آن هستیم که شاهنامه به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و به نسل جوان‌تر معرفی می‌شود.
در نتیجه، شاهنامه نه تنها یک اثر ادبی و تاریخی است، بلکه به‌عنوان یک نماد از هویت، فرهنگ و تاریخ ایران در تمام دوران‌ها عمل کرده است. این اثر در هر دوره‌ای، به‌ویژه در زمان‌های بحرانی، به‌عنوان یک منبع الهام و قوت قلب برای ایرانیان بوده و خواهد بود. فردوسی با شاهنامه به ما یادآوری کرده است که هویت ایرانی چیزی فراتر از تاریخ است؛ این هویت در زبان، فرهنگ، ارزش‌ها و روایت‌های آن ریشه دارد. در دنیای مدرن و پر از تغییرات جهانی، شاهنامه همچنان به‌عنوان نمادی از مقاومت، شجاعت و همبستگی ملی باقی مانده و همچنان به ما می‌آموزد که هویت و فرهنگ خود را با افتخار حفظ کنیم.