این فرایند در طول ۱۱ سال به‌جای کاهش افزایش‌یافته و تعداد بیماران مبتلابه اختلالات روان ۱.۵ درصد بیشتر شده است. افسردگی ۱۳.۷ درصدی شایع‌ترین اختلال روان در کشور است. علت چیست؟ ماجرا چیست؟ این در حالی است که انگ‌زدن به بیماران روانی مانع مراجعه آن‌ها به روان‌پزشک و روان‌شناس می‌شود. زیرا بیماران به دلیل ترس از قضاوت اجتماعی از درمان و دریافت خدمات خودداری می‌کنند. اولویت دولت‌های مدرن تقویت و تضمین سلامت روان و جسم افراد جامعه است.
کشورهای توسعه‌یافته با ایجاد شغل، درآمد، کنترل بازار و ثبات اقتصادی، نگرانی و دغدغه افراد را برطرف می‌کنند. اما در جوامع غیر مدرن مثل ایران که اولویت اقتصاد، رفاه، محیط زیست و تأمین اجتماعی نیست، مردم دچار تشویش، نگرانی و بیماری روانی می‌شوند. رواج بداخلاقی، عصبانیت، افسردگی، ناامیدی و ... خطر برای سلامت جامعه است. گسترش و عدم درمان بیماران می‌تواند جامعه را از هنجار و تعادل خارج کند. اینکه بیش از 22 میلیون نفر از جمعیت 90 میلیون نفری کشور دچار اختلال روانی شده‌اند، نه‌تنها نگران‌کننده است، بلکه یک تراژدی است. لازم است موضوع ریشه‌یابی و علت‌یابی شود.
چرا 25 درصد جامعه دچار اختلال روان شده‌اند که ترکش آن به جامعه می‌خورد؟ جامعه‌ای که 22 میلیون نفر آن دچار اختلال روانی، 30 میلیون نفر زیر خط فقر، از هر سه نفر یک نفر فقیر و طبق آمار سال ۱۳۵۸ از هر ۱۵ ازدواج یکی به طلاق می‌انجامید، اما امروز از هر ۲.۵ ازدواج یک طلاق رخ می‌دهد . نسبت طلاق به ازدواج در 45 سال گذشته 6 برابر شده است. همچنین میزان طلاق از 7 درصد در ابتدای انقلاب به ۴۰ درصد رسیده است. چنین جامعه‌ای از نظر اجتماعی فروپاشیده است.
نتایج پژوهش‌ها
دکتر محمدرضا شالبافان - مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، ایران تنها حدود ۱۱ هزار تخت روان‌پزشکی دارد، درحالی‌که نیاز به دست‌کم دو برابر این ظرفیت احساس می‌شود. بسیاری از استان‌ها نیز فقط یک یا دو بخش روان‌پزشکی دارند و بیماران برای بستری ناچارند مدت‌ها در صف انتظار بمانند.
دکتر محمدرضا شالبافان درباره نتایج آخرین پیمایش ملی سلامت روان در کشور گفت: نتایج پیمایش سال ۱۳۹۰ بیانگر این است که ۲۳.۶ درصد از ایرانیان به حداقل یک اختلال روان‌پزشکی مبتلا هستند و این در حالی است میزان ابتلای ایرانیان به حداقل یک اختلال روان‌پزشکی به ۲۵.۱ درصد در پیمایش ۱۴۰۱ رسیده است. میزان ابتلا به اختلالات روان طی بازه زمانی ۱۱ ساله حدفاصل پیمایش اول و دوم به میزان ۱.۵ درصد افزایش‌یافته که از ضرورت توجه به‌سلامت روان حکایت می‌کند. همچنین نتایج مطالعه دکتر نوربالا تفتی و گروه ایشان که در سال ۹۹ انجام‌شده، بیانگر این است که میزان ابتلای ایرانیان به اختلالات روان حدود ۲۹ درصد است.
نقش بحران‌ها بر سلامت روان
این روان‌پزشک درباره نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی در شیوع اختلالات روان‌پزشکی گفت: در این روزها جامعه با بحران‌هایی مواجه است که می‌تواند سلامت روان جامعه را مخدوش کند و سبب بروز مشکلاتی برای دستگاه‌های بهداشتی- درمانی و مردم شود.
افسردگی شایع‌ترین اختلال روان
او درباره شایع‌ترین اختلالات سلامت روان اظهار کرد: افسردگی با ۱۳.۷ درصد، شایع‌ترین اختلال سلامت روان در جامعه است و بنابراین در صدر اختلالات روان‌پزشکی قرار دارد. میزان شیوع دسته اختلالات خلقی نیز ۱۶ درصد است که شامل افسردگی، انواع اختلالات دوقطبی و سایر اختلالات خلقی می‌شود. همچنین مجموع اختلالات اضطرابی که شامل مواردی مانند اختلال پا نیک، اضطراب منتشر و ... می‌شود، ۱۳.۷ درصد است.
افسردگی در زنان بیشتر از مردان
او درباره نقش «جنسیت» در ابتلا به اختلالات روان‌پزشکی به ایسنا توضیح داد: اختلال روان در تمام دنیا تحت تأثیر مؤلفه جنسیت است. به طور مثال، میزان ابتلای زنان نسبت به مردان در میان جمعیت بزرگ‌سال به اضطراب و افسردگی بیشتر است؛ به‌نحوی‌که میزان ابتلای بیشتر زنان به افسردگی در پیمایش سال ۱۴۰۱ به‌وضوح مشهود است. همچنین نتایج مطالعه سال ۱۴۰۱ بیان می‌کند که میزان مصرف مواد مخدر، الکل و دخانیات در مردان نسبت به زنان بیشتر است. در مورد اسکیزوفرنیا که جزو اختلالات شدید روان‌پزشکی به‌حساب می‌آید، مؤلفه جنسیت چندان اثرگذار نیست و تفاوت چندانی میان زنان و مردان وجود ندارد.
تمایل بیشتر زنان نسبت به درمان
وی درباره نقش مؤلفه جنسیت در ارتباط با اقدامات درمانی اظهار کرد: نتایج پیمایش سلامت روان سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که زنان نسبت مردان به مداخلات درمانی نگرش مثبت‌تر و تمایل بیشتری برای درمان دارند.
خودکشی در مردان بیشتر از زنان
مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در ارتباط با خودکشی توضیح داد: آمار و ارقام بیانگر این است که اقدام به خودکشی منجر به مرگ در میان مردان در تمام کشورهای جهان بالاتر است. اگرچه میزان خودکشی منجر به مرگ مردان نسبت به زنان بیشتر است اما نتایج مطالعات جهانی نشان می‌دهد که زنان اقدام به خودکشی بیشتری نسبت به مردان دارند.
مراجعه به مراکز درمان سلامت روان
این روان‌پزشک درباره میزان مراجعه به مراکز درمانی برای دریافت خدمات درمانی بیان کرد: نتایج پیمایش سلامت روان سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد ۳۴ درصد مبتلایان برای دریافت خدمات درمانی تمایل ندارند و ۶۶ درصد دیگر برای دریافت خدمات تمایل دارند.
تهران در صدر اختلالات روان‌پزشکی
وی درباره پراکندگی جغرافیایی اختلالات روان اظهار کرد: شرایط استان تهران ازنظر اختلالات روان‌پزشکی مناسب نیست و این موضوع در مطالعه دکتر نوربالا تفتی نیز گزارش‌شده است و موجب نگرانی است.