سیدجلال ساداتیان سفیر سابق ایران در انگلستان در گفت‌وگو با ایلنا، درباره وضعیت روابط ایران با آژانس و رویکرد آژانس نسبت به ایران پس از جنگ ۱۲ روزه گفت: عمده‌ترین مشکلی که ما در حال حاضر با آژانس داریم، به مصوبه مجلس شورای اسلامی مرتبط است؛ این مصوبه تصریح می‌کند که تا زمانی که تمامی تحریم‌ها رفع نشود، هیچ همکاری با آژانس صورت نگیرد.
وی ادامه داد: متن این مصوبه که موجود است، من نقل به مضمون می‌کنم که در آن به این موضوع اشاره شده است که آژانس باید تحریم‌ها را رفع کند، ولی آژانس که چنین اختیاری ندارد.
ایران اجازه حضور بازرسان آژانس را مگر با یک توافق جدید ممکن نمی‌داند
این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه مشکل بعدی ما مسئله امنیتی است، تصریح کرد: پس از حملات آمریکا به تأسیسات فردو، نطنز و اصفهان، ابتدا بیان شد که اتفاقی رخ نداده است و تنها دهانه‌ی فردو ضربه خورده است اما خوشحالی اولیه به سرعت جای خود را به نگرانی داد. اعلام شد که همه تأسیسات غنی‌سازی زیر آوار رفته است و تشعشعات در محیط وجود دارد و هیچ کس نمی‌تواند به آنجا رود.
وی افزود: معنی حرف ایران این بود که امکان بازرسی وجود ندارد. گروسی هم گفت که آژانس می‌خواهد بازرسی انجام دهد اما ایران مخالفت کرد و گفت این امر ممکن نیست مگر اینکه توافقی میان طرفین صورت گیرد. آنها مدعی بودند که ایران می‌خواهد آن حجم اورانیوم غنی شده را به بمب اتم تبدیل کند.
غربی‌ها و آژانس با یک هم‌افزایی به دنبال افزایش فشار بر ایران هستند
ساداتیان با اشاره به این موضوع که در این شرایط فشار غربی‌ها افزایش داشته، اظهار کرد: در همین راستا آژانس و کشورهای غربی نیز سعی کردند فشارهایی وارد کنند، در حقیقت یک هم‌افزایی را شکل دادند تا ایران را وادار کنند اجازه دسترسی به سایت های مختلف را بدهد. ایران به ظاهر منطقی پاسخ می‌دهد که با توجه به آلودگی محیطی، بازرسی در این شرایط غیرممکن است و ما باید یک توافقی جدید داشته باشیم. این موضوع به عنوان مانع جدی در مذاکرات مطرح شده است ولی طرف غربی این موضوع را از ناحیه ایران بهانه می‌داند و به دنبال افزایش فشار بر ایران هستند.
سه شرط اروپایی ها در حال حاضر در دسترس نیست
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در خصوص شروطی که اروپایی‌ها برای تعلیق اسنپ بک مشخص کردند، گفت: آنها سه شرط مشخص کردند. اول اینکه با آمریکا مذاکره کنیم. دوم امکان دسترسی فراهم شود، سوم اینکه تعیین تکلیف کنیم که مقدار غنی‌سازی ۶۰ درصدی که داشتیم، یعنی آن ۴۰۸ کیلوگرم، کجاست. در شرط اول که آمریکایی‌ها ابراز تمایل چندانی برای مذاکره نمی‌کنند و ایران هم بیان کرده که وقتی شما به ایران آمدید و بمباران کردید، دیگر چه مذاکره‌ای ممکن خواهد بود؟ این موضوع که توسط اروپا و آژانس محکوم نشده است و رسما بمبارانی که کردند خلاف همه قواعد و ضوابط بین‌المللی بود.
وی اضافه کرد: ایران در خصوص سایت‌ها هم اعلام کرده است که آلوده شده‌اند و باید توافق جدیدی شکل بگیرد. آن ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی هم زیر آوار است. بنابراین هیچ‌کدام قابل دسترسی برای آژانس و غربی‌ها نیست و آنها هم مدعی هستند که این مسئله حقیقت ندارد. بنابراین هر سه شرط اروپایی‌ها در دسترس نیست.
ایران از نظر نظامی و امنیتی اجازه بازدید از سایت‌های هسته‌ای را نخواهد داد
این کارشناس ارشد سیاست خارجی در پاسخ به این سؤال که اگر ایران با آژانس به توافقی برسد امکان خلق یک توافق با اروپایی‌ها وجود دارد، عنوان کرد: گفت‌وگویی که عراقچی با کایا کالاس داشته تکرار مکررات بود که اگر به نتایجی دست پیدا کنیم، راه دیپلماسی با ایران باز است. تعبیری که این نماینده اتحادیه اروپا بیان کرده، این است که اگر شما مثلاً این همکاری را بکنید، راه دیپلماسی برای شما باز خواهد شد. مسئله این است که اگر اجازه دهیم همین حالا از فردو دیدن کنند و اگر این سایت از بین نرفته باشد، ممکن است دوباره به آمریکا و اسرائیل گزارشی بدهند و آنها هم مجددا آن را بمباران کنند، بنابراین ایران از نظر امنیتی و نظامی چنین اجازه‌ای را نخواهد داد.
وی تاکید کرد: راه حل این است که با آژانس گفت‌وگوهایی داشته باشیم و به یک مسیر مشخص برسیم. این موضوع هم زمان‌بر است و در یک ماه یا یک سال ممکن نخواهد بود.
مسائل داخلی داریم که رسیدن به توافق با آژانس را زمان‌بر خواهد کرد
این دیپلمات بازنشسته کشورمان یادآور شد: اگر خاطرتان باشد، روس‌ها اصرار داشتند که تعویض سوخت نیروگاه بوشهر با حضور نمایندگان آژانس باشد. ایران هم به بازرسان نه بلکه به کارشناسان آژانس اجازه داد که بیایند و بروند. اما بعد از آن شاهد بودید که نماینده‌های مجلس چگونه فریادها زدند. یعنی ما مسائل داخلی هم داریم که به این مدت کوتاهی که باید این توافق انجام شود،میسر نخواهد شد. از طرفی غربی‌ها هم فشار می‌آورند که آقا بجنبید، سریعاً به ما این دسترسی را بدهید.
راه‌حلی که مورد توافق طرفین باشد برای حل مشکل اسنپ‌بک وجود ندارد
ساداتیان در رابطه با سرنوشت مکانیزم ماشه و امکان فعال شدن آن در دو هفته پیش رو گفت: پشت پرده قضیه تلاش‌هایی صورت می‌گیرد مگر اینکه این تلاش‌ها به جایی ختم شود. از ناحیه ایران ظاهراً هیچ ابتکاری وجود ندارد. ایران از حق و حقوق خود دفاع می‌کند و راه‌‌حل‌های غربی‌ها را ممکن نمی‌داند اما در پس این مواضع رسمی، تلاش‌هایی در حال انجام است. یکی از آن تلاش‌ها کاری بود که روسیه و چین انجام داده‌اند و درخواست ۶ ماه تعلیق مکانیزم ماشه را ارائه کردند.
ایران نظارت‌ها را می‌پذیرد ولی می‌خواهد غنی‌سازی را حفظ کند
وی ادامه داد: یک کار دیگر این بود که ایران گفته ما آمادگی داریم که مثلاً یک هلدینگ درست شود و دیگران مشارکت کنند یا آقای ظریف گفته که همکاری‌های منطقه‌ای اتفاق بیفتد که این‌ها نظارت بر کار غنی‌سازی ما داشته باشند. این‌ها همه ناظر بر مسئله غنی‌سازی ایران است که ایران از غنی‌سازی خود کوتاه نیامده و می‌گوید که من حتماً باید خودم غنی‌سازی داشته باشم، اما حاضرم این را به مشارکت بگذارم تا اعتماد جلب شود و سوءظن‌ها رفع شود.
اروپا می‌داند مکانیزم ماشه آخرین ابزارش است
سفیر سابق ایران در انگلیس عنوان کرد: اروپایی‌ها نمی‌خواهند این تنش افزایش پیدا کند، بیشتر از این مکانیزم به عنوان یک ابزار استفاده می‌کنند ولی اگر چیزی گیرشان نیاید، قاعدتاً همین را اجرایی می‌کنند، اما چون می‌دانند که اگر این اسنپ‌بک هم از دستشان برود، هیچ ابزار دیگری ندارند و فرصت را از دست می‌دهند. اروپایی‌ها خودشان هم خیلی راهکاری ندارند و دستشان به جایی بند نیست و این ابزار را هم به عنوان یک وسیله فشار استفاده می‌کنند.
نمای روشنی از سرنوشت اسنپ‌بک نمی‌توان ارائه کرد
سادتیان بخشی از تلاش‌های پشت پرده ایران برای حل مسئله را دیپلماسی پنهان دانست و گفت: اگر نظر برخی از اعضای شورای امنیت را جلب می‌کردیم، شاید این‌ها اجازه نمی‌دادند که این اسنپ بک در آنجا فعال شود. به هر حال شورای امنیت باید تأیید کند. با وجود اینکه جو حاکم بر آنجا به نفع غربی‌ها است، اما می‌شد که یک تلاش حاشیه‌ای هم صورت بگیرد. پس این نوع تلاش‌ها وجود دارد، اما اینکه چقدرش از ناحیه ایران باشد، نمی‌دانیم. ولی عربستان و قطر هنوز در حال تلاش هستند. اینکه لابی اعراب در مقابل لابی اسرائیل مؤثر باشد یا نباشد، مشخص نیست و به نظرم باید دید که به کجا ختم خواهد شد. نمای روشن و شفافی از اینکه این موضوع چه خواهد شد، نمی‌توانیم به شما ارائه کنیم.