از ابتدای مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، یکی از طرحهایی که برای حل بحران سیاسی میان دو کشور مطرح شده است، طرح کنسرسیوم هسته‌ای است. طرحی که ابتدا در رسانه‌ها از زبان طرف ایرانی مطرح شد و آن " تجمیع تأسیسات غنی‌سازی ایران و انتقال آن به یکی از جزایر ایرانی در خلیج‌فارس، با مشارکت دادن کشورهای عربی و دیگر بازیگران جهانی بود تا بتوان به فرمول مرضی‌الطرفینی دست یافت که توافق را ممکن می‌کند.
تا اینکه روز جمعه - 9خرداد- خبری در رسانه‌ها منتشر شد که پیشنهاد آمریکا در خصوص کنسرسیوم هسته‌ای از سوی عمان به ایران رسیده است . بر اساس اخبار موجود به نظر میرسد فرق این طرح با طرحی که ویتکاف پیشنهاد داده است این است که طرف آمریکاییها خواهان اجرای غنی سازی در خارج از خاک ایران هست . آنطور که آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داده است؛ عمان پیشنهاد ایجاد تأسیسات منطقه‌ای غنی سازی اورانیوم تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مطرح کرده است و واشنگتن پیشنهاد عمان را پذیرفته و می‌خواهد تأسیسات مشترک غنی‌سازی اورانیوم در خارج از ایران مستقر شود.
کنسرسیوم یورودیف ؛فرانسه و شرکت های بین‌المللی (Eurodhif)
این کنسرسیوم با حضور فرانسه، ایتالیا ،اسپانیا، بلژیک و ایران زمان پهلوی تشکیل شد.
طرح کنسرسیوم یورودیف (که یک کنسرسیوم چندملیتی برای غنی‌سازی اورانیوم بود) در سال ۱۳۵۲ مطرح شد. محمد رضا شاه پهلوی در آن زمان برای تضمین دسترسی به سوخت هسته‌ای، به این کنسرسیوم پیوست و مبلغ قابل توجهی به کمیسیون انرژی اتمی فرانسه وام داد تا تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم احداث شود.
هدف اصلی پیوستن ایران به این طرح این بود که ایران دسترسی به سوخت هسته‌ای غنی‌شده را تضمین کند و به این ترتیب، نیازمند تأمین سوخت خارجی نباشد.
با وقوع انقلاب اسلامی، این طرح با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد. ایران درخواست بازپرداخت وام کرد، اما فرانسه از آن سر باز زد و اختلاف مالی طولانی میان دو کشور به وجود آمد.
با وجود توافق مالی در سال ۱۹۹۱، ایران هرگز به محصول نهایی این کنسرسیوم یعنی اورانیوم غنی‌شده دست پیدا نکرد.
پیشنهاد کنسرسیوم پس از انقلاب
پس از انقلاب اسلامی پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم هسته‌ای بین‌المللی در سال 2006 به صورت رسمی از سوی مسئولین کشورمان مطرح شد. آن زمان علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی بود. در این طرح ایران اعلام کرد کشورهای علاقه‌مند و معتبر از جمله کشورهای غربی و روسیه میتوانند مشارکت کنند .
هدف از این پیشنهاد، رفع نگرانی‌ها درباره انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت مقاصد نظامی بود، که البته هیچگاه این طرح به مرحله عملیاتی نرسید .
طرح کنسرسیوم هسته‌ای در کشورهای دیگر نیز سابقه دارد. در ادامه نمونه های از تجربه بین‌المللی را ببان می‌کنیم.
یورواتوم- اتحادیه اروپا (Euratom )
در سال 1957 با هدف توسعه و نظارت بر استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای در کشورهای عضو اتحادیه اروپا کنسریوم هسته‌ای یورواتوم تشکیل شد و نقش هماهنگ کننده در تحقیق، ایمنی و تأمین سوخت هسته‌ای کشورهای عضو دارد .
* برنامه غنی سازی چند جانبه ( Multilateral Enrichment Facility )
پیشنهاد این کنسرسیوم با هدف ایجاد تأسیسات غنی سازی تحت کنترل بین‌المللی توسط آلمان روسیه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح شد . البته برخی پیشنهادات عملی نشد .
* مرکز غنی سازی بین‌المللی روسیه
این مرکز در منطقه آنگارسک روسیه با حضور روسیه، قزاقستان ،ارمنستان و اوکراین بوده است که هدف آن ارائه خدمات غنی سازی به کشورهایی بدون توانایی بومی غنی سازی وتحت نظارت آژانس بود.
به هر تقدیر باید دید این طرح ایالات متحده آمریکا آیا مورد موافقت ایران قرار خواهد گرفت یا خیر و و بر اساس آن سرنوشت مذاکرات به چه سمت و سویی خواهد رفت .
منبع: خبر فوری