ستاره صبح، فائزه صدر: حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، هشداری جدی در خصوص اهمیت دادن به ایمنی و مدیریت ریسک در تأسیسات بندری و گمرکات کشور بود. تا امروز منابع دولتی، نگهداری نامناسب مواد خطرناک بدون رعایت فاصله و تهویه استاندارد، سهل انگاری و عدم توجه به نکات ایمنی، دروغ اظهاری وارد کننده کالا و تخلف مقرراتی مسئولان بندر شهید رجایی را عامل حادثه انفجار اعلام کرده‌اند. سؤال پیش آمده این است که تکلیف صنعت بیمه با این حادثه تلخ و دردناک چیست؟ آیا از منظر اصول بیمه این حادثه در ردیف حوادث مشکوک تلقی می‌شود یا منشا انفجار برای بیمه مشخص و پرداخت خسارات وارده قطعی است؟
ستاره صبح در گفت‌وگو با محمد شعبانی مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد صنعت بیمه به بررسی پاسخ این پرسش برآمده که در ادامه می‌خوانید:
شعبانی افزود: بیمه باید در لحظه حادثه جایگزین حادثه دیده شود و آثار حادثه را از لحاظ مالی جبران کند به نحوی که صاحب مال به وضعیت یک لحظه قبل از حادثه برگردد. این‌ها از جمله تعاریف بنیادین صنعت بیمه است.
شعبانی با اشاره به محدودیت های بیمه در پرداخت خسارت حوادث اضافه کرد: مسئله جایی پیچیدگی پیدا می‌کند که ابتدا باید قرارداد بیمه‌ای وجود داشته باشد. باید پوشش های بیمه‌ای مشمول حادثه رخ داده باشد و حادثه جزو پوشش های رخ داده در متن قرارداد بیمه باشد. باید صاحب مال در آغاز قرارداد بیمه نشان بدهد که این کالا‌ها وجود دارند و ارزش آنها چقدر است؟
وی اظهار داشت: در میانه قرارداد بیمه باید مراقبت های استاندارد انجام گرفته باشد. در این صورت اگر حادثه‌ای رخ بدهد و خارج از اراده صاحب مال باشد، شرکت بیمه به میدان می‌آید و آن خسارت را جبران می‌کند. این کلیتی است که وجود دارد و ما در هر کیسی باید این روند را چک کنیم. آیا روند منطقی بیمه شدن، بازدید های اولیه و مراقبت‌ها رخ داده‌اند یا نه؟
این کارشناس بیمه ضمن یادآوری پیچیدگی حادثه انفجار در بندر شهید رجایی، گفت: در مورد بندر شهید رجایی سؤال این است که آیا صاحب مال مراقبت های لازم را انجام داده است یا نه؟ اگر ایمنی به شکل استاندارد خود در این بندر رعایت شده و خسارت ناشی از حادثه است، بیمه باید پاسخ‌گو باشد و خسارت را جبران کند. ولی اگر مراقبت‌ها انجام نشده باشد، بیمه مسئولیت پرداخت خسارت را نخواهد داشت.
وی متذکر شد: یکی از موارد مورد بحث این است که محموله های خطرناک یا مواد شیمیایی در بندر کجا قرار گرفته بود؟ اگر جانمایی مواد حساس در محل درستی نبوده نمی‌توانیم بگوییم جبران خسارت انفجار بر عهده شرکت بیمه است.
شعبانی در این رابطه افزود: کسی که در پمپ بنزین سیگار بکشد یا ماده‌ای آتش را را نزدیک تنور نانوایی بگذارد مقصر حادثه است. در چنین حوادثی به لحاظ حقوقی و فردی حادثه عمدی یا شبه عمدی ارزیابی می‌شود زیرا مراقبت لازم انجام نشده است.
این پژوهشگر صنعت بیمه تصریح کرد: این موضوع در شرح بیمه نامه‌ها آمده است که اگر مراقبت های لازم انجام نشود شرکت بیمه خود را تبرئه خواهد کرد زیرا این خسارت ناشی از حادثه نیست و با رفتار غیر استاندارد ایجاد شده است پس جبران ان بر عهده حادثه دیده است.
وی گفت: به لحاظ بنیادین اگر شرکت های بیمه خسارت‌ها را به راحتی جبران کنند و درباره مراقبت حساسیت نشان ندهند، عده‌ای به راحتی اموال خود را در معرض حادثه قرار می‌دهند و به حفظ و نگهداری مال اهمیت نمی‌دهند، زیرا به راحتی پول اش را از بیمه می‌گیرند. اگر این روحیه بر جامعه حاکم شود خسارت‌ها بیشتر می‌شود و اقتصاد کشور نابود خواهد شد.
شعبانی در تعریف مفهوم نفع بیمه‌ای گفت: از این رو اندیشمندان بیمه موضوع نفع بیمه‌ای را به عنوان یکی از اصول بیمه مطرح کرده‌اند. نفع بیمه‌ای یعنی فردی که بیمه نامه می‌خرد از بقای شی سود می‌برد و در زمان حادثه و خسارت زیان می‌بیند. کسی که زیان می‌بیند حادثه ایجاد نمی‌کند. وی در ادامه افزود: بیمه کالا و دارایی ها، زیر بنایی و ریشه‌ای است. در مورد بندر شهید رجایی کارشناسی می‌تواند اظهار نظر کند که از منطقه حادثه دیده بازدید داشته است. معمولا در مورد سازمان بنادر، صاحبان کالا، گمرک و بیمه بازدید اولیه از لحاظ اچ اس دی وجود دارد و در گزارش‌ها اشاره‌هایی به وضعیت ایمنی می‌شود. بازرسین وزارت کار نیز گزارشهایی ثبت می‌کنند. اگر محل را قبل از حادثه دیده باشند در گزارش های خود رعایت شدن یا نشدن ایمنی را ذکر می‌کنند. شعبانی اضافه کرد: در مورد محموله های سوخته در بندر شهید رجایی نیز اگر ایمنی، مراقبت‌ها و استاندارد های لازم انجام شده، اگر بیمه نامه داشتند و مراقبت های لازم را انجام داده‌اند و کالا در ابتدا به رویت بیمه گذار رسیده، پس امروز مستحق گرفتن خسارت هستند. اگر یکی از این مراحل انجام نشده باشد، شرکت بیمه به راحتی خسارت را نمی‌پردازد. این کارشناس صنعت بیمه با اشاره به دلایل وقوع حادثه بندر شهید رجایی اعلام کرد: گمان رایج بر این است که در این بندر در توزیع و چیدمان کالا‌ها به نکات ایمنی توجه نشده است. به لحاظ مهندسی برای کانتینری که حامل بار شیمیایی است حاشیه‌ای در نظر گرفته می‌شود و تمام این محموله‌ها را یک جا جمع نمی‌کنند. رعایت اصول اچ اس دی در این بندر مشخص نیست. محمد شعبانی در پایان سخنانش گفت: به احتمال زیاد ایمنی رعایت نشده است. اگر تمام مواد قابل اشتعال در بندر شهید رجائی یک جا دپو شده باشد، شرکت بیمه پرداخت خسارت را نخواهد پذیرفت. این کار در اصول بیمه تجمع خطر است. در بیمه توزیع خطر وجود دارد. مدیران ریسک می‌گویند باید خطر را پخش کرد. تخم مرغ فروش عاقل تمام تخم مرغ هایش را در یک سبد نمی‌گذارد.