عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک در گفت‌وگو با خبرگار ایلنا، در رابطه با وضعیت روابط ایران و اروپا بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، گفت: از ابتدای انقلاب اسلامی، فراز و نشیب‌های زیادی در روابط ایران و اروپا وجود داشته است. این روابط در برخی مواقع خوب و در برخی مواقع بسیار بد بوده است، به‌گونه‌ای که حتی سفرای ما به کشور خود بازگشته‌اند. از دولت نهم یعنی آقای احمدی‌نژاد، روابط ایران و اروپا وارد یک سیر نزولی شد که غیر از یک مقطع کوتاه بعد از برجام، دیگر نتوانست سرپا بایستد. حالا شاید بتوان گفت که ما در بدترین وضعیت روابط ایران و اروپا هستیم. رابطه اقتصادی ما بسیار محدود شده و در گذشته ۲۵ میلیارد دلار بود، ولی اکنون به حدود سه یا چهار میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین، هیچ رابطه سیاسی فعالی نداریم. اگر رفت و آمدی هم وجود دارد، آن هم تازه بعد از دو یا سه سال آغاز شده و بیشتر در رابطه با مسئله هسته‌ای یا مذاکرات هسته‌ای است.
روابط اقتصادی و سیاسی ایران و اروپا کاملا قطع شده است
وی ادامه داد: ارتباط ما با اروپا به عنوان توسعه روابط یا همکاری و فعالیت سیاسی و اقتصادی، کاملاً قطع شده است. شما می‌بینید که هیچ مقامی از ایران به اروپا نمی‌رود و هیچ مقام اروپایی نیز به ایران نمی‌آید. ما در وضعیت نامطلوبی به سر می‌بریم و تحریم‌ها خیلی اثر گذاشته‌اند. علاوه بر این، مشکلات هسته‌ای و خروج ترامپ از برجام نیز مزید بر علت شده‌اند. اگرچه اروپایی‌ها مدتی تلاش کردند که رابطه را حفظ کنند، ولی وقتی ایران اقدام متقابل در برابر تحریم‌ها را شروع کرد، انتقادات اروپایی‌ها به دلیل افزایش غنی‌سازی آغاز شد و مشکلات ایران و اروپا هر روز تشدید شد.
روابط ما و اروپا بیشتر جنبه انتقادی دارد
این استاد روابط بین‌الملل با بیان اینکه در حال حاضر، به ویژه در یکی دو سال گذشته، اروپایی‌ها مدعی‌اند که ایران با روسیه در رابطه با اوکراین همکاری نظامی داشته این مسئله به شدت بر روابط ما تأثیر گذاشت، اظهار کرد: روابط ما و اروپا بیشتر جنبه انتقادی دارد و در واقع، این انتقادات متقابل است. به‌طور کلی، ما در روابط‌مان با اروپا چیز مثبت و سازنده‌ای نمی‌بینیم.
همکاری ایران با روسیه برای اروپایی‌ها قابل هضم نیست
وی در پاسخ به این پرسش که ایران چه کارهایی می‌تواند انجام دهد تا این اعتماد به روابطش با اروپا بازگردد، بیان کرد: اروپا دو، سه مسئله با ایران دارد، یکی همین مسئله غنی‌سازی اورانیوم، به ویژه میزان ۲۷۵ کیلوگرم که آقای گروسی اشاره کردند و همچنین نگرانی از غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد، برای آن‌ها بسیار مهم است. مسئله برد موشکی و همکاری ایران با روسیه هم برای آن‌ها قابل هضم نیست و به شدت نسبت به این مسائل عصبانی هستند. البته مسائل خاورمیانه هم وجود دارد که با توجه به شرایط جدید، شاید کمتر به آن توجه کنند، اما هنوز هم در دستور کار قرار دارد. به عنوان مثال، قرار بود وزرای خارجه‌شان جلسه‌ای در رابطه با مسئله اوکراین و زلنسکی و سیاست بی‌ثباتی ایران در خاورمیانه داشته باشند، اما این جلسه به دلیل مسائل دیگر به تعویق افتاد.
اگر نتوانیم در مذاکرات آتی به توافق برسیم، ممکن است روابط ما و اروپا تیرهتر شود
فرجی راد ادامه داد: بنابراین، مسئله آژانس که در واقع مطرح می‌شود، این است که آژانس نیاز دارد تا فعالیت‌های خود را در ایران ادامه دهد و کارشناسانش به نوعی تکمیل شوند. این به معنای افزایش تعداد دوربین‌ها و رسیدگی به مسائلی است که آقای گروسی گاهی به آن‌ها اشاره می‌کند. این مسائل، در واقع، چالش‌های مهمی میان ایران و اروپا هستند. از سوی دیگر، ما شاهدیم که در یک یا دو ماه آینده، ایران و اروپا باید به توافقی دست یابند، وگرنه ممکن است مکانیزم ماشه برای مهرماه فعال شود و برای جلوگیری از ان وضعیت باید به توافقی برسیم. در غیر اینصورت اگر نتوانیم در مذاکرات آتی به توافق برسیم، ممکن است روابط ما تیرهتر از این شود.
خوشبختانه ایران و اروپا اراده‌ای برای گفت‌وگو دارند
وی گفت: خوشبختانه، امیدواری وجود دارد اینکه ایران و اروپا، اراده‌ای برای گفت‌وگو داشته باشند. این گفت‌وگوها تاکنون در دو یا سه دور انجام شده و حالا اعلام شده که گفت‌گوهای بعدی نیز در حال برنامه‌ریزی است. ممکن است این چالش‌های اروپا به تسریع این گفت‌وگوها کمک کند. هرچند من معتقدم که مسئله هسته‌ای را اروپایی‌ها به تنهایی نمی‌توانند حل کنند، به ویژه با دعواهایی که با ترامپ و روسیه دارند. ایران هم اعلام کرده است که مسئله هسته‌ای را با همکاری دو کشور دوست، یعنی چین و روسیه، پیش می‌بریم. این خود یک مسئله است. با این حال، با توجه به چالش‌هایی که روسیه و اروپا دارند و آقای ترامپ که به نظر می‌رسد، تمایل ندارند کشور دیگری در این گفت‌وگوها دخالت کند. این پیچیدگی کار را افزایش می‌دهد.
بعد از روابطی که آمریکا و روسیه پیدا کردند آمریکا حساسیتی در همکاری‌هایی ایران و روسیه نخواهد داشت
این استاد علوم سیاسی در پاسخ به این سؤال که آیا ایران باید فاصله خود را با روسیه حفظ کند یا خیر، بیان کرد: فاصله‌ای وجود ندارد، زیرا ایران و روسیه توافق راهبردی را امضا کرده‌اند و بر اساس آن، همکاری‌های اقتصادی، آموزشی و نظامی مختلفی در حال انجام است. بنابراین، ایران و روسیه در حال حاضر در حال همکاری هستند و نمی‌توانند سیاست روابط خود را کاهش دهند. تنها امید این است که جنگ به پایان برسد. اگر جنگ روسیه و اوکراین خاتمه یابد، می‌توان گفت که یکی از فاکتورهای منفی که در روابط ایران و اروپا وجود دارد، کمرنگ خواهد شد. اروپا هم نمی‌تواند به راحتی روی این موضوع انگشت بگذارد که ایران باید با روسیه همکاری نکند. دیگر بعد از پایان جنگ، اروپایی‌ها نمی‌توانند برای همکاری ایران و روسیه غر بزنند. در حال حاضر، یک پارامتر مثبت وجود دارد و آن این است که با توجه به روابط نزدیکی که ترامپ با روسیه پیدا کرده، آمریکایی‌ها دیگر به اندازه اروپایی‌ها روی همکاری نظامی تأکید نمی‌کنند. به نظر می‌رسد ما در شرایط پیچیده‌ای قرار داریم و باید ببینیم چگونه می‌توانیم با آمریکا همکاری کنیم، زیرا تحریم‌ها بدون گفت‌وگو با آمریکا رفع نخواهد شد.
اروپایی‌ها خود اعلام کرده‌اند که بدون آمریکا نمی‌توانند تحریم‌ها را لغو کنند
وی با تاکید بر این موضوع که اگر گفت‌وگوهای ایران و اروپا پیش برود، باید بررسی کنیم که چگونه اروپا می‌تواند با آمریکا همکاری کند، گفت: اروپایی‌ها خود اعلام کرده‌اند که بدون آمریکا نمی‌توانند تحریم‌ها را لغو کنند و تجربه قبلی هم این را ثابت کرده است. روس‌ها هم همین مسئله را دارند. آقای لاوروف در سفری که به تهران داشت، بر اساس سخنان وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد که روسیه در واقع میانجی‌گری بین ایران و آمریکا انجام می‌دهد. با این حال، وقتی که لاوروف به تهران آمد، طرف ایرانی به نوعی این موضوع را رد کرد. اما واضح است که وقتی وزیر دفاع آمریکا چنین سخنانی را مطرح می‌کند، نشان‌دهنده این است که آقای لاوروف در تهران چنین گفت‌وگوهایی داشته است، نمی‌شود گفت وزیر دفاع آمریکا دروغ می‌گوید. بنابراین، باید ببینیم روس‌ها چه پیامی از ایران دریافت کرده و چگونه آن را منتقل کرده‌اند و آیا می‌توانند در این زمینه کمک کنند؟
باید ببینیم که آیا این پیام‌ها نتیجه‌بخش خواهند بود یا خیر
فرجی‌راد خاطرنشان کرد: پیش از دوران ترامپ، روس‌ها چندان علاقه‌مند نبودند که ایران و آمریکا با یکدیگر همکاری کنند. در این میان، برخی از کشورها در منطقه هم تمایل ندارند که گفت‌وگوهای ایران و آمریکا آغاز شود. این کشورها شامل ترکیه، عربستان و به ویژه اسرائیل هستند. با توجه به اینکه آمریکایی‌ها خواسته‌هایی از روس‌ها دارند، روس‌ها هم ممکن است تا حدی بتوانند در جلوگیری از تشدید تنش‌ها کمک کنند. حال باید ببینیم که آیا این پیام‌ها نتیجه‌بخش خواهند بود یا خیر. اگر آمریکا از فشارهای خود بکاهد و فشار اقتصادی را کاهش دهد، شاید کار ایران با اروپا آسان‌تر پیش برود و اروپایی‌ها هم احساس کنند که ممکن است نتیجه‌گیری مثبتی حاصل شود. لذا این دو روند باید به موازات هم پیش بروند، وگرنه مشکلات زیادی پیش خواهد آمد.