دکتر کاف، یکی از پزشکانی است که روز ۱۷ مهر سه بیمار را جراحی کرده و ظاهرا زودتر از سایر همکارانش متوجه آلودگی احتمالی در اتاق جراحی شده است. یکی از بیماران در مصاحبه با فراز گفته بود وقتی با علائم و عوارض شدید به مطب رفتیم، دکتر با بیمارستان تماس گرفت و پرسید چه چیزی آلوده بوده که سه بیمار دچار عفونت شده‌اند؟
این پزشک جراح درباره‌ی انتقال عفونت در اتاق شماره ۳ به روزنامه فراز می‌گوید فقط کسانی مشکل پیدا کرده‌اند که جراحی آب مروارید داشته‌اند، و دلیل را این‌طور توضیح می‌دهد: «نمی‌دانیم عامل آلوده‌کننده چه بوده است، آن روز جراحی‌های دیگر هم انجام شد ولی فقط بیماران آب مروارید دچار عفونت شده‌اند. به نظر می‌رسد عامل عفونی از طریق دستگاه و قطعات آن وارد چشم شده باشد.»
دکتر کاف امکان آلودگی «کاست فیکو» را رد نمی‌کند و می‌گوید: «کاست داخل دستگاه قرار می‌گیرد و باید قبل از آن کاملا استریل شود. هر ۹ نفری که دچار عفونت شده‌اند، با یک دستگاه جراحی شده بودند.»
دکتر هاشمی –فوق تخصص شبکیه و لیزر- یکی دیگر از پزشکان این بیمارستان ضمن تاکید بر این‌که همه جای دنیا امکان خطا و بروز عفونت سریالی وجود دارد، ادامه می‌دهد: «باید با روش‌های مختلف، میزان اطمینان از استریل بودن وسایل و ایمنی شرایط جراحی را بالا برد و امکان خطا و آلودگی را کاهش داد.»
او درباره‌ی احتمال انتقال آلودگی از طریق وسایل به روزنامه فراز می‌گوید: «امکان استریل نبودن هر کدام از ابزارهای جراحی یا وسایل اتاق عمل و انتقال آلودگی از طریق لوازم یک‌بار مصرف یا چند بار مصرف وجود دارد. هر وسیله و ابزاری که به کار می‌رود و هر قطعه‌ای که وارد دستگاه می‌شود، باید به‌خوبی استریل شود. هیچ وسیله جراحی خودبه‌خود استریل نیست و همه ابزارها قابل استریل شدن هستند ولی ممکن است طول عمر یک وسیله یک بار و وسیله‌ی دیگر سه بار باشد. مهم است که فرد مسئول بداند چه چیزی را چطور استریل کند و تمام مراحل را به درستی انجام دهد.»
دکتر هاشمی بی‌توجهی به برچسب‌ها را یکی از خطاهای احتمالی می‌داند: «این امکان نیز وجود دارد که یک قطعه یا بخش به اشتباه استریل نشده یا به برچسب‌ها دقت نشده باشد.»
کاست فیکو چیست؟ آیا عامل عفونت بود؟
حسینعلی شهریاری -رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس- ۲ دی‌ماه یک گفت‌وگوی خبری علت عفونت را استفاده از کاست مشترک و غیراستریل عنوان کرده بود: «هنوز به طور دقیق علت اصلی مشخص نیست، اما پس از بررسی‌های اولیه به نظر می‌رسد یک کاست برای همه مریض‌ها استفاده شده که آلوده بوده و باعث عفونت شده است.»
او استفاده از یک کاست فیکو برای چند بیمار را غیراستاندارد و غیراصولی دانسته بود: «برای هر مریض باید به صورت اختصاصی و مجزا یک کاست استفاده شود و اگر بیمارستان واقعاً این کار را کرده باشد، مقصر است.»
حسین کرمانپور -رئیس روابط عمومی وزارت بهداشت- نیز به رکنا گفته بود: «این اتفاق به دلیل استفاده از یک وسیله غیر استریل در اتاق عمل رخ داده است. کاست فیکو که برای عمل آب مروارید استفاده می‌شود، غیر استریل بوده است. اتاق عمل شماره ۳ پس از یک هفته تعطیلی و خارج شدن عامل غیر استریل، به کار خود ادامه داد.»
سخنان شهریاری که کرمانپور هم آن‌ها را تکرار کرده است، وقتی عجیب به نظر می‌رسد که بدانیم کاست فیکو یک قطعه با قابلیت چندبار مصرف است. شهریاری که خودش متخصص چشم و یکی از پزشکان بیمارستان نگاه است، استفاده‌ی آن برای چند بیمار را غیراصولی دانسته بود!
امید گودرزی –کارشناس فروش تجهیزات پزشکی- در گفت‌وگو با روزنامه اینترنتی فراز اطلاعات متفاوتی درمورد کاست فیکو می‌دهد. او می‌گوید: «استفاده از کاست مشترک در دستگاه فیکو، عادی است و تمام مراکز جراحی آب مروارید این کار را می‌کنند. کاست باید کاملا استریل شود و درون دستگاه قرار بگیرد و عمر آن و تعداد دفعات استفاده، به جنس کاست و برند شرکت تولیدی بستگی دارد. وقتی کاست از خونابه پر یا عمر آن تمام شود، دستگاه بوق می‌زند و باید کاست دیگری بگذارند.»
به گفته‌ی گودرزی تیوب یا لوله‌های کاست باید برای هر بیمار تعویض شود. با این‌که چند سال پیش یک شرکت ایرانی تیوب‌های سیلیکونی با قابلیت استفاده‌ی مجدد به بازار عرضه کرد، مراکز درمانی از آن استقبال نکرده‌اند. او به‌عنوان یک کارشناس و نه کسی که در اتاق جراحی بوده است، احتمال استفاده از تیوب مشترک را بعید می‌داند.
ابهام‌ها و پرسش‌ها درمورد حادثه‌ی بیمارستان نگاه
دکتر علی نیلی -رئیس بیمارستان- در گفت‌وگو با فراز احتمال عمدی بودن ورود آلودگی به اتاق عمل را مطرح و دلایلی عنوان کرد. این ادعا را با توجه به اطلاعاتی که در مصاحبه با بیماران و پزشک‌ها به دست آوردیم و نیز گزارشهای خبری سایر رسانه‌ها، بررسی کرده‌ایم.
نیلی گفته بود میزان آلودگی و عفونت در تمام بیماران یکسان بوده اما بر اساس گفته‌های خود بیماران و نیز نتایج درمان، شدت درگیری چشم بیمارها متفاوت بوده است. میزان آلودگی برای بیمار ساعت ۱۲ (آقای میرزاخانی) و بیمار ساعت ۱۷ (آقای صدوقی) زیاد بوده ولی خانم عین که صبح جراحی شده، عوارض و علائمش دیرتر شروع شده و شدید نبوده است. هر چند تمام بیماران به دلیل عفونت زیاد، بینایی چشم خود را از دست دادند ولی شدت علائم و میزان عفونت در همه یکسان نبود.
از تعداد دقیق عمل‌های جراحی روز ۱۷ مهر در اتاق شماره ۳ خبر نداریم. ولی می‌دانیم مدت زمان عمل جراحی آب مروارید به روش فِیکو بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و حداکثر ۳۰ دقیقه است. به طور معمول با یک دستگاه فیکو۲۰ جراحی در روز انجام می‌شود ولی تعداد بیماران آسیب‌دیده ۹ نفر اعلام شده است. یکی از همراهان با اطمینان از انصراف ۲ نفر از بیماران خبر می‌دهد و یکی دیگر بر اساس شنیده‌ها تعداد اولیه را ۱۴ نفر می‌داند.
بنابراین احتمال بیشتر بودن تعداد جراحی‌های آب مروارید در آن روز مشخص، دور از ذهن نیست. اگر چنین باشد، نمی‌دانیم سایر بیماران هم دچار عفونت و آسیب شده‌اند یا خیر؟! اگر آن‌ها هم عفونت داشته‌اند، درصد عفونت چقدر بوده است؟ آیا میزان آلودگی در همه‌ی بیماران به یک اندازه بوده؟
وکیل بیماران: منتظر رأی پزشکی قانونی هستیم
شکایت اولیه پرونده‌های پزشکی در شهر تهران، به شعبه حل اختلاف نظام پزشکی فرستاده و پس از رسیدگی در این مرکز به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود. بیماران آسیب دیده در بیمارستان نگاه نیز پس از شکایت و ثبت پرونده و دریافت گزارشهای مرتبط، در این مرکز معاینه شدند تا مشخص شود بینایی آن‌ها کاملا از بین رفته است یا خیر.
معارفی، وکیل پایه یک دادگستری به خواسته‌ی چهار خانواده وکالت و مسئولیت پیگیری پرونده‌ی آن‌ها را به عهده گرفته است. او روند پیگیری شکایت بیماران را این‌طور به روزنامه فراز توضیح می‌دهد: «پرونده در شعبه دوم بازپرسی دادسرای رسیدگی به جرایم پزشکی تشکیل شده است و در مرحله‌ی تحقیقات مقدماتی قرار دارد. موضوع به سازمان نظام پزشکی ارجاع و کمیسیون مربوطه تشکیل شد اما هنوز نظریه کمیسیون درمورد علت حادثه و میزان قصور مسببان آن اعلام نشده است.»
وکیل پرونده پیگیری و رسیدگی در بخش‌های مختلف را مثبت ارزیابی می‌کند و توضیح می‌دهد: «رئیس مجمتع برخورد خوبی داشت، ابراز تأسف کرد و رسیدگی هم سریع بود. در پزشکی قانونی نیز روند کار پرونده به نسبت سریع‌تر طی شد و دادسرا منتظر نظر پزشک قانونی (پس از اخذ توضیح طرفین) است. پرونده‌ها در این مرحله و پس از اعلام رأی، قابلیت اعتراض دارند و در دادسرا نیز دو مرحله‌ی دادگاه بدوی و تجدید نظر را پیش رو داریم.»
معارفی درباره‌ی هزینه‌های جانبی و سایر زیان‌هایی که به بیماران وارد شده است، می‌گوید: «این اتفاق غیر از جنبه‌ی حقوقی، امکان تعقیب کیفری از حیث ارتکاب رفتار مجرمانه، ضرر و زیان معنوی و خسارت وارده به قربانیان دارد که قابل مطالبه و استیفا است و این هزینه‌ها باید به بیماران پرداخت شود.»
بیمارستان مسئول است، حتی اگر عمدی باشد
با یکی دیگر از وکلای پایه یک دادگستری نیز درمورد این پرونده گفت‌وگو کرده و نظرش را جویا شده‌ایم.
سیمیاری در مورد خطا و سهل‌انگاری احتمالی پرسنل و استفاده از وسایل غیراستریل می‌گوید: «بیمارستان نگاه یک مجموعه‌ی خصوصی و رابطه‌ی آن با کادر درمان رابطه کارگر و کارفرمایی است. از طرف دیگر بیمار مستقیما با بیمارستان طرف قرارداد بوده و نه کادر درمان. در ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی، قانونگذار برای کارفرما «فرض تقصیر» قرار داده است. بنابراین وقتی خسارت جانی به دلیل نقص وسایل و تجهیزات بیمارستانی باشد، بیمارستان مسئول است. مگر این‌که ثابت کند تمام احتیاط‌های لازم را به عمل آورده است و وسایل درمانش کاملا ایمن بوده‌اند.»
سیمیاری معتقد است حتی در صورت عمدی بودن آلودگی یا خرابکاری از طرف پرسنل، مسئولیت بیمارستان نگاه پابرجاست و توضیح می‌دهد: «اگر کسی به هر دلیل وسایل را آلوده کرده و باعث عفونت شده باشد، فرقی نمی‌کند برای تخریب نام بیمارستان، برای دشمنی فردی یا به هر منظور دیگر، مسئولیت با بیمارستان است چون باید ایمنی بیمار را فراهم می‌کرد. اگر این ادعا درست باشد و کسی به عمد وسایل را آلوده کرده باشد، بیمارستان باید خسارت بیماران را بپردازد و بعدا جداگانه از آن فرد شکایت کند.»
او در پایان درمورد استفاده از یک وسیله‌ی مشترک و آلودگی ابزار جراحی به روزنامه اینترنتی فراز می‌گوید: «در این صورت بحث نقص ایمنی مطرح می‌شود که باز هم بیمارستان مسئول است و باید خسارت بیماران را جبران کند. حتی اگر کادر درمان بی‌احتیاطی یا سهل‌انگاری کرده باشند، بیمارستان بعد از جبران خسارت بیماران، حق مراجعه به کادر درمان خود را دارد که طبق قانون مسئولیت شغلی داشته‌اند.»
منبع: فراز