ستاره صبح، فائزه صدر: اظهارات مسعود پزشکیان درباره غیرمنطقی بودن قیمت بنزین در ایران مورد توجه قرار گرفته و واکنش‌ها و انتقاداتی را از سوی کاربران فضای مجازی و شخصیت‌ها به دنبال داشته است. در حالی که سخنان جنجالی مسعود پزشکیان شائبه افزایش قیمت بنزین را در پی داشت، عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد با اشاره به تبعات تورمی این اقدام، احتمال افزایش قیمت بنزین را رد کرد. ستاره صبح به این بهانه در گفت‌وگو با آرش نجفی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی به بررسی موضوع افزایش قیمت بنزین، تبعات و شیوه های اجرای این تصمیم پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
افزایش قیمت بنزین در دولت های قبل چگونه اجرا شد و چه تبعاتی داشت؟ آیا در شرایط فعلی کشور با وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی می‌توان به افزایش قیمت بنزین فکر کرد یا خیر؟
موضوع افزایش نرخ بنزین پروژه‌ای بزرگ است و زوایای پیچیده و گوشه‌هایی نادیدنی دارد. دولت باید چند سیاست را در کنار هم پیش ببرد. افزایش نرخ بنزین، زاویه تورمی، زاویه اجتماعی و تأثیر متناوب دارد.
دولت چهاردهم نمی‌تواند مثل تجربه دولت حسن روحانی یک شبه بنزین را گران کند بدون آنکه به تمامی ابعاد این ماجرا توجه کرده باشد. افزایش قیمت سوخت بدون برنامه ریزی، بدون مدیریت و بی توجه به مسائل پیش نیاز زیرساختی؛ نمادی از ناکارآمدی سیستم دولتی است. هر حرکت بدون برنامه دولت، آسیب زننده است. دولت‌ها در تمام کشور های پیشرفته، موفق و دارای سیستم های سالم و شفاف؛ قبل از هر تصمیمی گروه های مطالعاتی ایجاد می‌کنند و تک تک محور‌ها بررسی می‌شود. در ایران به پروژه های مطالعاتی و نتیجه تحقیقات درست ارزش داده نمی‌شود. مدیران دور هم می‌نشینند و ظرف چند ساعت تصمیم می‌گیرند و نظر خود را اعمال می‌کنند و با میلیارد‌ها دلار زیان مالی، جانی، اجتماعی و حیثیتی روبه‌رو می‌شویم. درحالی که هزینه تحقیق و مطالعه درست، تنها یکی دو میلیارد تومان برای دولت تمام می‌شود. صورت مسئله بزرگ با روش ساده افزایش قیمت قابل حل نیست. ما امیدواریم مسعود پزشکیان چنین اشتباه بزرگی نکند و هم زمان با اجرای اصلاحات می‌توان، قیمت بنزین را واقعی کرد.
بهترین راه برای واقعی کردن قیمت حامل های انرژی چیست؟ آیا می‌توان انتظار داشت دولت چهاردهم در ادامه مسیر بدون تحمیل هزینه بر مردم، به توانمندی واقعی کردن نرخ حامل های انرژی دست پیدا کند یا خیر؟
لازم است تجربیات سنوات گذشته بررسی شود. قیمت بنزین در دولت سازندگی و اصلاحات، پلکانی گران شد و حساسیتی در جامعه نداشت. اگر میزان تورم در سنواتی که قیمت بنزین به صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کرد بررسی شود خواهید دید که با این روش تورم مثل تجربه سال 1398 افسار گسیخته بالا نرفته بود و تورم روی شاخص‌ها اثر منفی به جا نگذاشته بود. در حالیکه افزایش قیمت بنزین در سال 1398 میزان 68 درصد تورم را بالا برد.
اثرات افزایش قیمت بنزین در محور های مختلف متفاوت است. ما محور حمل‌ونقل عمومی، محور حمل‌ونقل شخصی و محور تدارکات و لجستیک داریم که باید تأثیر افزایش قیمت سوخت روی تک تک این‌ها احصا شود.
دولت باید با بخش خصوصی مشورت کند، کارگروه راهبری تشکیل دهد و تصمیمات راهبردی بگیرد. ما امروز بدنه فعالی تحت عنوان تاکسی‌ها اینترنتی داریم. بدنه نسبتا فعالی تحت عنوان تاکسی شهری داریم و بدنه فعالی به عنوان لجستیک داریم. تحمیل افزایش قیمت به این سه گروه به سرعت در صورت حساب‌ها اعمال خواهد شد و به مخاطب بعدی یعنی جامعه هدف تحمیل می‌شود. تأثیرات این صورت حساب به صورت پدیده پروانه‌ای یا روزنات به سایر بخش‌ها منتقل می‌شود و در کمتر از سه ماه با تورم وحشتناکی روبه‌رو خواهیم شد.
تأثیر اول تورم حاصل از افزایش نرخ بنزین روی ارز دیده خواهد شد. در سال 1398 وقتی بنزین به 3000 تومان رسید، قیمت دلار زیر 10 هزار تومان بود. قیمت یک لیتر بنزین به 33 سنت رسیده بود اما اوایل اسفند 1398 قیمت دلار 19500 تومان و عملا 3 هزار تومانی به ارزش 14 سنت رسیده بود. آیا بنزین ما گران بود یا ارزان؟! وقتی تصمیم گیری‌ها روی اقتصاد آثار تورمی به جا می‌گذارد محاسبه قیمت دلار از محل تفاضل تورم داخلی نسبت به تورم جهانی ضربدر عدد 1.16 دلار است. در نتیجه ملاحضه می‌کنید که به علت تورم نرخ دلار بالا می‌رود و باز هم قیمت بنزین به نظر پایین می‌آید. چون ما قیمت بنزین را تومانی گران می‌کنیم و همین قیمت را به دلار تبدیل می‌کنیم و بعد می‌گوییم قیمت بنزین در ایران نسبت به بازار جهانی ارزان است. در این مرحله گفته نمی‌شود تورم را بالا برده‌ایم و دلار گران شده است. گفته نمی‌شود که ارزش ریال پایین آمده است. این روش درست نیست باید حساسیت به بنزین در کشور کاهش پیدا کند. دولت باید مکانیزم رصد تعریف کند و نظارت را بالا ببرد. تجربه موفقی در ابتدای انقلاب وجود داشت و روزانه 30 لیتر بنزین به تاکسی‌ها داده می‌شد. آژانس‌ها روزانه 15 لیتر بنزین می‌گرفتند و مردم ماهی 30 یا 60 لیتر بنزین می‌گرفتند. امروزه با امکان رصد رانندگان اسنپ و سیستم جی پی اس می‌توان از تکرار اشتباهات آن طرح جلوگیری کرد و با پیمایش رانندگان و تخمین میزان مصرف واقعی بنزین طرح قدیمی بنزین را احیا کرد.
به تبعات ادامه داشتن وضعیت فعلی بپردازیم، آیا ادامه مصرف انرژی با قیمت های موجود خطری خاموش تلقی نمی‌شود؟ چه عواملی در داخل در برابر منطقی شدن نرخ حامل های انرژی مقاومت می‌کنند؟
پایین بودن قیمت بنزین عامل قاچاق سوخت به کشور های همسایه شده است. هر سرپرست خانوار یا هر کد ملی می‌تواند رقمی بنزین دریافت کند تا هم تخصیص یارانه سوخت عادلانه صورت بگیرد و هم از قاچاق جلوگیری شود.
می توان عددی ریالی برای هر نفر در کیف پول یا کارت سبز انرژی تعریف کرد که قابلیت نقل و انتقال در ای تی ام نداشته باشد و تنها برای پرداخت هزینه خرید بنزین و هزینه های حمل‌ونقل مورد استفاده قرار بگیرد. تعریف کارت انرژی برای پرداخت هزینه های انرژی موجب می‌شود ریال وارد جامعه نشود و نقدینگی افزایش پیدا نکند.
با این روش مصرف واقعی در صنعت نفت، برق، گاز و آب مشخص می‌شود و مصرف متعادل خواهد شد. افزایش قیمت انرژی، جلوی قاچاق و هدر رفت انرژی را می‌گیرد ولی به خانواده‌ها بار مالی تحمیل نمی‌شود و کسی این حق را پیدا نمی‌کند که به بهانه افزایش قیمت حامل های انرژی صورت حساب را بالا ببرد.
اگر دولت بدون فراهم کردن چنین زیرساختی، صرفا قیمت سوخت را بالا ببرد، بی کفایت بوده و بی عرضه گی کرده است. افزایش قیمت مشکلی را حل نمی‌کند بلکه به مشکلات اضافه خواهد کرد.
دولت‌ها شجاعت تصمیم گیری و مهارت اجرای برنامه های درست را نداشتند. در ایام مختلف با رفتار های عوام فریبانه بنزین یک شبه گران شد و فاجعه به بار آورد. اگر روال پسندیده افزایش نرخ حامل های انرژی که در دولت آقای خاتمی برنامه ریزی شده بود ادامه پیدا می‌کرد امروز قیمت بنزین حدودا 8 تا 10 هزار تومان بود بدون آنکه موجب ایجاد تورم شده باشد یا ضرری به ملت رسانده باشد. کسانی که پس از دولت اصلاحات از اجرای طرح افزایش پلکانی قیمت حامل های انرژی سرباز زدند امروز باید پاسخ‌گو باشند. امروز با دشمن بزرگی به نام قیمت بنزین روبه‌رو هستیم. تمام ساختار باید به طور هماهنگ به این دشمن حمله کند. تنها شلیک از یک محور کافی نیست. دولت آقای روحانی در طرح افزایش قیمت بنزین شکست خورد. آن شکست درسی برای دولت چهاردهم است. جواب یک شب خوابیدن رئیس‌جمهور پیشین و صبحی که بیدار شد و دید بنزین گران شده آن همه خسارت، خرابی و خون بیگناهان بود. انتظار داریم آقای پزشکیان حرف های خود را اصلاح کند. نمی‌شود و نباید قیمت بنزین را یک شبه گران کرد. کشور به اندازه کافی دچار بحران است. افزایش بی برنامه قیمت بنزین برای دولت نوپا ارمغانی جز آشوب نخواهد داشت.