پرسش این است که بانکها به چه مجوز و مصوبهای اقدام به چنین کاری کردهاند؟ در حالی چنین وامهایی داده میشود که افراد کم درآمد برای دریافت 50 تا 100 میلیون وام به این در و آن در میزنند ولی راه به جایی نمیبرند. جزییات آنچه در ادامه میخوانید تعمل برانگیز و عبرت انگیز است نظام بانکی باید جواب بدهد که چرا چنین کاری کرده است.
تسهیلات میلیاردی برای کارکنان
نگاهی به آمارهای بانک مرکزی و میزان تسهیلات پرداختی به کارمندان بانکها نشان میدهد که این روند نادرست از سال ۱۴۰۰ رواج گرفته است. بانکهای خصوصی و دولتی در آن سال بیش از ۱۴۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کارکنان خود پرداخت کردهاند. بانک صادرات با ۲۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان، بانک تجارت با ۱۷ هزار و ۲۰۰میلیارد تومان و بانک ملت با ۱۴ هزار و ۹۰۰ هزار میلیارد تومان بیشترین میزان وام به کارکنان دادهاند.
سال ۱۴۰۰، متوسط وام ارائهشده به کارمندان بانک خصوصی به ازای هر نفر حدود ۸۴۷ میلیون تومان بود. پستبانک ایران با ۶۵۱ میلیون تومان و بانک مسکن با حدود ۶۱۰ میلیون تومان نیز در ردههای بعدی قرار دارند. کمترین رقم هم مربوط به بانک اقتصاد نوین بوده است که متوسط هر کارمند ۱۷۶ میلیون تومان وام بوده است. همچنین این محاسبات نشان میدهد که در کل شبکه بانکی ایران، بهطور متوسط هر کارمند در سال ۱۴۰۰ بیش از ۴۰۵ میلیون تومان وام گرفته است.
وام پرچرب
سال ۱۴۰۱ علاوه بر بانکها، بانک مرکزی نیز وامهای پرچربی برای کارمندانش اختصاص داد، به طوری که سال ۱۴۰۱، بانک مرکزی به هر کارمندش حداقل یکمیلیاردی و ۳۰۰ میلیون تومان وام قرضالحسنه با مدت بازگشت بیش از ۳۰ سال پرداخت کرده است. همچنین بر اساس گزارش عملکرد بانکها، طی دورههای فصلی سال ۱۴۰۱، مجموع تسهیلاتی که بانکها به خودشان در سهماهه منتهی به خرداد، شهریور، آذر و اسفند پرداخت کردهاند، به ترتیب برابر با ۲۵۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان، ۲۰۲ هزار میلیارد تومان، ۲۱۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان و ۹۵هزار میلیارد تومان بوده است. این آمارها حاکی از آن است که نظام بانکی بیش از دو برابر تسهیلات پرداخت به نهضت ملی مسکن را در سال ۱۴۰۱ به اشخاص مرتبط با خود، وام داده است.
قفل شدن بخش خصوصی
وقتی وضع چنین باشد ساختاری نه مردم و نه بخش خصوصی امکان دریافت وام را ندارند و متأسفانه اقتصاد نیز بانک است و بیش از ۹۰ درصد تأمین مالی اقتصاد ایران از کانال بانکها انجام میشود. همین مسئله موجب شده هم بخش خصوصی و هم مردم در سطح خرد قفل شوند و به منابع بانکها دسترسی نداشته باشد.
در پایان سال ۱۴۰۲ مجموع تسهیلات پرداختی به کارکنان ۱۱ بانک کشور از ۱۲۴ هزار میلیارد تومان فراتر رفته است و در برخی بانکها بیش از یکمیلیاردی تومان به ازای هر نفر وام پرداختشده که عمدتاً با بهره پایین و بازپرداخت طولانی مدت است. سرانه بالای پرداخت وام به کارکنان بانکی در حالی است که در سال ۱۴۰۲ جمعاً ۵ هزار و ۶۴۶ هزار میلیاردتومان به بخشهای مختلف اقتصاد شود و تسهیلات پرداختشده که کمتر از ۶۶ میلیون تومان به ازای هر ایرانی است.
جمع تسهیلات پرداختی بانکهای منتخب به اشخاص و شرکتهای فرعی و وابسته، بالاتر از ۱۰۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این عنوان در بانکهای ملت، تجارت، صادرات و آینده به نسبت سال ۱۴۰۱ کاهش یافت، اما در بانکهای پارسیان، پاسارگاد، پستبانک ایران، کارآفرین، سامان و سرمایه افزایشیافته است.
کدام بانکها بیشترین تسهیلات را دریافت کردهاند؟
بیشترین رشد پرداخت تسهیلات به کارکنان بانکها در بانکهای رسالت، کارآفرین و پارسیان به ثبت رسیده است، با این حال اگر مبلغ وامهای پرداختی را به تعداد کارکنان بانکها تقسیم کنیم، مشخص میشود بیشترین مبلغ وام به ازای هر نفر، در بانکهای صادرات، رسالت، پستبانک ایران و ملت پرداختشده است. در پایان سال ۱۴۰۲ به ازای هر کارمند در بانکهای مذکور بین یک میلیاردتا یکمیلیاردی و ۶۷۰ میلیون تومان وام و تسهیلات پرداختشده است.