صاحبان مشاغل براساس ماده 100 قانون مالیات های مستقیم مکلفند اظهارنامه مالی عملکرد خود را برای هرسال تا آخر خرداد سال آینده ارسال کنند. به عنوان مثال برای عملکرد سال 1402 تا پایان خرداد 1403 مهلت دارند تا درآمدها و هزینه های خود را اظهار کنند و درصورت تعلق مالیات نسبت به پرداخت یا ترتیب آن اقدام بورزند و سازمان هم طبق فرصت زمانی اعلام شده اظهارنامه مودیان را مورد رسیدگی قرار دهد. تبصره ماده 100 به سازمان اجازه داده است تا برخی مشاغل را که میزان فروش کالا و خدمات سالیانه آنان حداکثر از یک میزانی (طبق تبصره ماده 100 معادل 10 برابر معافیت ماده 84، که چند سالی است در برنامه بودجه این میزان افزایش یافته است) بیشتر شده است از انجام بخشی از تکالیف، مثل ارائه اظهارنامه مالیاتی و برخی از اسناد و مدارک معاف نمایند و مالیات اینگونه مودیان را به صورت مقطوع اعلام نمایند. یعنی وقتی مودی از فرم تبصره 100 استفاده کند نیاز به ارسال اظهارنامه و ارائه برخی مدارک و اسناد و رسیدگی ندارد. با سازوکاری که هر ساله از سال 95 به بعد سازمان درنظر گرفته است این دستورالعمل پخته تر می‌شود اما با آمدن ( اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر مجموع درآمد) فرم تبصره 100 هم کنار گذاشته خواهد شد.
اما دستورالعمل مالیات مقطوع عملکرد ۱۴۰۲ موضوع: تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم (بخش‌نامه شماره ۲۰۰/۱۱۲۳۷/د مورخ: ۱۴۰۳/۰۲/۲۵ سازمان امور مالیاتی).
در اجرای ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۳۹۴ و تبصره آن و با رعایت مفاد بند (ج) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور و به منظور تکریم مؤدیان اجرای عدالت مالیاتی تسهیل وصول مالیات و ایجاد هماهنگی و وحدت رویه در تعیین مالیات عملکرد سال ۱۴۰۲ برخی از صاحبان مشاغل موارد ذیل را مقرر می‌دارد:
الف- مالیات مقطوع موضوع تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی مصوب 1394
تمامی صاحبان مشاغلی که مجموع فروش خالص کالا و ارائه خدمات آنها در سال ۱۴۰۲ حداکثر صد و پنجاه برابر معافیت موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم مبلغ ۱۸۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال بوده و فرم مالیات مقطوع برای آنها در درگاه خدمات الکترونیک سازمان بارگذاری می‌شود، مشمول مقررات بند (الف)این دستورالعمل بوده و از نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک موضوع قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و ارائه اظهارنامه مالیاتی برای عملکرد مذکور معاف می‌باشند شمول این معافیت منوط به عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی خواهد بود.
-همچنین صاحبان مشاغلی که مجاز به استفاده از فرم تبصره 100 نیستند را اعلام کرده است . افرادی که فروش کالا و خدمات سالیانه آنها بیش از 180.000.000.000ریال و در مشارکتی‌ها بیش از 360.000.000.000ریال باشد. همچنین سازمان بنا به مصلحتی امکان دارد برای افراد دارای شرایط نیز فرم تبصره 100 را بارگزاری نکرده باشد و این افراد باید اظهارنامه ارسال نمایند.
-نکته قابل توجه این که اگر مودی از فرم تبصره 100 استفاده نماید نحوه محاسبه مالیات آن توسط سازمان با توجه به استخراج اطلاعات و سوابق و اینتا کد و ... انجام می‌گیرد و تأثیر هر کدام از این مؤلفه‌ها را در میزان مالیات مودی ذکر نخواهد کرد.
-همچنین مودی مکلف است در صورتی که در فرم تبصره 100 مبلغ فروش کالا و خدمات سالیانه‌اش کمتر از میزانی بود که قبول دارد رقم صحیح را وارد کند و اگر میزان فروش کالا و خدمات سالیانه مورد قبول مودی نباشد می‌تواند اظهارنامه مالیاتی پرکند و ارسال نماید. همچنین طبق دستورالعمل 200/80/951 مورخه 18/11/1402 اگر مودی تبصره 100 ارسال کند ولی به مالیات مقطوع تبصره 100 شکایت داشته باشد می‌تواند به هیئت 216 مراجعه کند به گفته دکتر سبحانیان تا زمان قطعی شدن نتیجه هیئت 216 اقدامات اجرایی مثل توقیف حساب، ممنوع الخروجی و ... انجام نشود.
-اگر بعد از پرداخت مالیات فرم تبصره 100 سازمان به اطلاعاتی دسترسی پیدا کند که فروش مودی از مبلغ درج شده در فرم تبصره 100 بیشتر باشد دو حالت دارد :
1)-اگر فروش مودی بیش از رقم اعلامی 180.000.000.00 ریالی و مشارکتی 360.000.000.000 ریال باشد مودی موظف به ارسال اظهارنامه بوده است که به دلیل عدم انجام این امر سازمان مالیات مودی را طبق ماده 97 و آیین‌نامه 219 محاسبه می‌کند و علاوه بر مالیات جریمه عدم تسلیم اظهارنامه که غیرقابل بخشش است را دریافت می‌کند و از هرگونه معافیت و نرخ صفر محروم خواهد شد.
2)-اگر فروش مودی کمتر از رقم اعلامی 180.000.000.00 ریالی و مشارکتی 360.000.000.000 ریال باشد و مابه‌التفاوت بیشتر از 15% بود سازمان فقط مالیات مابه‌التفاوت را اخذ خواهد کرد.
- مشاغلی که کارمزدی هستند مثل نمایشگاه‌های ماشین از کل واریزی به حساب آنها فقط مبلغ کارمزد را لحاظ خواهد کرد.
-هر مودی موظف است هنگام تشکیل پرونده مالیاتی اینتاکدی مطابق با شغل خود انتخاب کند. این بند اظهار می‌دارد اگر سازمان متوجه شود که مودی اینتاکد دیگری را انتخاب کرده است مابه‌التفاوت مالیات را محاسبه و از طریق صدور برگ قطعی به مودی اعلام خواهد کرد.
- طبق قانون بودجه 1402 تبصره 6 همه مراکز درمانی زمانی که حق‌الزحمه یا حق‌العمل به پزشکان پرداخت می‌کنند موظفند 10 % علی‌الحساب از حق-الزحمه آنان کسر کنند و به سازمان پرداخت کنند .این بند اعلام می‌دارد که سازمان، مالیاتی را در سامانه تعریف می‌کند و با مالیات مکسوره توسط مراکز درمانی مطابقت داده می‌دهد هرکدام بیشتر بود ملاک عمل خواهد بود .
- مشاغلی که در قانون مالیات بودجه 1402 مانند پزشکی، داروسازی،فروشندگان تجهیزات پزشکی مکلف به استفاده از سامانه فروشگاهی بودند در صورت عدم اجرای این اهم نمی‌تواند از فرم تبصره 100 استفاده کنند و به‌طور حتم باید اظهارنامه ارسال نمایند. همچنین مودیانی که سوت‌زنی (گزارش فرار مالیاتی) برای آنها ایجاد شده است نیز نمی‌توانند از این خدمات بهره بگیرند.
ب- تولید اظهارنامه پیش‌فرض برای صاحبان مشاغل گروه‌های دوم و سوم موضوع آیین‌نامه اجرایی ماده (۹۵) قانون مالیات‌های مستقیم با فروش و درآمد خالص بیش از ۱۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال برای سال ۱۴۰۲:
سازمان مالیاتی کشور برای اولین بار یک اظهارنامه پیش‌فرض برای صاحبان مشاغل گروه دوم و سوم که فروش کالا و خدمات سالیانه آنها در سال 1402 بیش از 180.000.000.000 ریال باشد آماده می‌کند و حداقل مالیات پرداختی توسط مودی مشخص خواهد شد. اگر مودی این اظهارنامه را تکمیل یا تأیید کند اظهارنامه کم‌ریسک به حساب می‌آید و سازمان دیگر آن را رسیدگی نمی‌کند و این در راستای ماده 97 هست که سالها هدف قانونگذار بوده است و اکنون داریم به این سمت می‌رویم. اما اگر مودی اظهارنامه پیش‌فرض را بفرستد ولی بعدا اسناد و مدارکی دال بر فروش کالا و خدمات سالیانه مودی بیش از اظهارنامه پیش‌فرض به دست سازمان برسد مالیات و جریمه از مودی دریافت خواهد شد.
ج- سایر مقررات:
اطلاعات واصله به سازمان که در محاسبات مالیات مقطوع مؤدیان موضوع بند (الف) و درآمد مؤدیان موضوع بند (ب) این دستورالعمل که اظهارنامه مالیاتی آنها به عنوان اظهارنامه مالیاتی کم ریسک تلقی شده محاسبه گردیده است، به عنوان اطلاعات برداشت شده محسوب و در محاسبات و رسیدگی‌های بعدی حسب مورد برای اخذ مالیات مابه‌التفاوت، مبنای عمل نمی‌باشد.
مهلت پرداخت مالیات تعیین شده در اجرای بند‌های (الف) و (ب) این دستورالعمل تا تاریخ ۱۴۰۳/۰۳/۳۱ می‌باشد. صاحبان مشاغلی که امکان پرداخت مالیات مقطوع در اجرای بند (۲) این دستورالعمل و یا مالیات ابرازی در اجرای بند (۹) این دستورالعمل را به صورت یک جا تا تاریخ مذکور نداشته باشند؛ به شرح زیر می‌توانند نسبت به تقسیط و پرداخت مالیات مربوطه اقدام نمایند.
1- اگر مودی هنگام تقسیط، بدهی قبلی از سال‌های قبل بابت این پرونده نداشته باشد، سازمان ترتیب تقسیط تا 10 قسط مساوی را خواهد داد و اگر ترتیب پرداخت از طریق چک الکترونیکی باشد تا 15 قسط هم سازمان لحاظ خواهد کرد.
2- اگر مودی بدهی بابت سنوات قبل این پرونده داشته باشد سازمان تا 5 قسط و اگر از طریق چک الکترونیکی پرداخت را انجام دهد تا 7 قسط مراتب تقسیط را بعمل می‌آورد.
3- اما اگر مودی اظهارنامه ارسال کند در نهایت سازمان تا 3 قسط مساوی برای مودی در نظر خواهد گرفت.
-ادارات کل مالیاتی موظفند با رعایت ماده 191 برای صاحبان مشاغلی که در اجرای بند الف و ب این دستورالعمل نسبت به تأیید فرم تبصره 100 و یا اظهارنامه پیش فرض اقدام نموده‌اند 100% جرایم بخشودگی تأخیر در پرداخت 169 بابت عدم صدور فاکتور یا 272 بابت عدم تحویل گزارش حسابرسی بخشوده شوند.
- مودیانی که در املاک استیجاری فعالیت می‌کنند هزینه اجاری به شرط احراز لحاظ می‌شوند.
چند نکته کاربردی
مودیان محترم حتما به پنل مالیاتی خود مراجعه نمایند تا پرونده الکترونیکی آنان دارای نقص نباشد و در صورت نقص نسبت به رفع آن اقدام بورزند.
توجه مودیان به اینتاکد اعلامی در پرونده خود و بررسی مجدد اینتاکد، تا در صورت درج اشتباه اینتاکد با مراجعه به حوزه مالیاتی و توجیه دلیل اشتباه اینتاکد نسبت به تغییر آن اقدام بورزند که بعدا دچار مشکل نشوند.
افرادی که برای مودیان فرم تبصره 100 را می‌زنند حتما هر دو حالت فرم تبصره 100 و یا ارسال اظهارنامه را برای مودی توضیح دهند که کدام حالت به نفع مودی خواهد بود تا با چالش جدی در آینده مواجه نشود.