سال صبر و انتظار
سال ۱۴۰۲ سال صبر و انتظار مردم بود. انتظار اینکه حاکمیت پس از روبه‌رو شدن با اعتراضات پاییز سال قبل، و پس از آرام شدن شرایط، اندک‌اندک اصلاحاتی را انجام دهد. اما از ابتدای تابستان که بحث تصویب قانون عفاف و حجاب مطرح شد تا آخر سال که انتخابات مجلس با ادامه روند قبلی خالص‌سازی و رد صلاحیت گسترده حتی برای اشخاص مستقل به انجام رسید نشان داد که قصد اصلاح رویه اقتدارگرایانه وجود ندارد. نتیجه رفتارها در مشارکت مردم در انتخابات مجلس دیدیم.
کاهش مشارکت
بر اساس آمار رسمی کمتر از ۲۵ درصد واجدین شرایط در تهران پای صندوق رأی رفته‌اند و نزدیک به نیمی از آنها هم رأی باطله داده‌اند یعنی هیچ‌کدام از کاندیدهای منتخب شورای نگهبان را صالح ندانسته‌اند. پایین‌ترین نرخ مشارکت در انتخابات مجلس دوازدهم از ابتدای انقلاب رقم زده شد که واکنش به وضعیت سیاسی و اقتصادی بود.
ناامید از تغییر و اصلاح
هیرشمن در مقاله «خروج، اعتراض، دولت» اشاره می‌کند گاهی شهروندان در تقابل با دولت به این نتیجه می‌رسند که اعتراض به جایی نمی‌رسد یا هزینه‌اش زیاد است. افزایش ۱۴۰ درصدی موج مهاجرت جوانان متخصص در یک‌ساله اخیر که بیش از نیمی از آنان زن بودند را می‌توان خروج را به دلیل ناامیدی از تغییر و اصلاح دانست.
آنها که مهاجرت می‌کنند از تغییر شرایط جامعه ناامید شده‌اند و به همین دلیل کشور را ترک می‌کنند.
افزایش فقر، خشونت و آسیب‌های اجتماعی
استراتژی خروج تنها به مهاجرت اشاره ندارد، خودکشی نیز نوعی خروج است، البته فردی که خودکشی می‌کند دلیل کار خود را اعتراض سیاسی نمی‌داند. او ناامید است و دیگر تحمل ادامه زندگی را ندارد. از ابتدای قرن بیستم با انتشار کتاب «خودکشی» اثر «دورکیم» می‌دانیم که این فردی‌ترین تصمیم نیز تحت تأثیر روندهای اجتماعی رخ می‌دهد و افزایش آمار خودکشی نوجوانان، جوانان و حتی کادر پزشکی در این برهه خاص به دلیل ناامیدی از بهبود شرایط است. گاهی ناامیدی به انزوای اجتماعی و تلاش برای فراموش کردن واقعیت نامطلوب می‌انجامد و اعتیاد نیز نوعی استراتژی خروج است. مواد مخدر و الکل انتخاب کسی است که امیدی ندارد، راه گریزی نمی‌شناسد و در برابر معضلات غیرقابل‌حل، امکانی ندارد جز آنکه به فراموشی و نئشگی پناه برد. اعتیاد را نوعی گریز از واقعیت به قیمت تخریب تن می‌بینیم و درعین‌حال محصولی اجتماعی و نتیجه مناسبات غیرعادلانه اقتصادی-سیاسی است.
وضعیت مطالبات زنان
سال گذشته مطالبات زنان برآورده نشد بلکه منازعه سیاسی بر سر حجاب اجباری افزایش یافت و حاکمیت به دنبال تصویب قانون عفاف و حجاب بود که در برخی موارد حتی با قانون اساسی و سایر قوانین مدنی در تعارض بود و به دلیل همین اشکالات هنوز به تصویب نرسیده اما فراتر از رویه‌های قانونی به جریمه زنان بدون روسری با توقیف خودروها و پلمپ کسب‌وکارها ادامه می‌دهد.
اعتراض به توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت
تحلیل تاریخی در کشورها نشان می‌دهد که طبقه متوسط جدید شهری پیشران تغییرات اجتماعی مدرن است. یعنی از تأمین نیازهای اقتصادی چون شغل، مسکن و خودرو فراتر رفته و به سبک زندگی انتخابی، رشد و توسعه فردی علاقه دارد و ازاین‌رو ارزش‌های دموکراتیک که بستر رشد فردی هستند را مطالبه می‌کند. در ده سال اخیر در ایران با افزایش معضلات اقتصادی چون تورم و رکود اقتصادی، از درصد طبقه متوسط کاسته شده و بخشی از آنها به طبقه پایین سقوط کردند اما همچنان در کنار اعتراض به توزیع ناعادلانه ثروت و قدرت معترض هستند. جامعه مثل فنری در حال جمع شدن است که در سال ۱۴۰۳ فشرده‌تر می‌شود.