تشخیص احساسات واقعی از احساسات تخریبی

هدی ملک آسا

دانش‌آموخته ارشد روانشناسی

نقش و تأثیر واکنش احساسات در حل مسائل زندگی چیست؟ واکنش‌های احساسی تا چه حد می‌توانند به فرد کمک کنند تا تصمیمات درست را آگاهانه اتخاذ کند؟واکنش‌های احساسی به دو دسته تقسیم می‌شوند: واکنش‌های احساسی واقعی یا اصیل و واکنش‌های احساسی تخریبی یا غیر اصیل.افراد بر اساس انگیزه انجام یک کار مهم واکنش احساسی نشان می‌دهند. انگیزه، فرد را به سمت حل مسئله در زندگی و تعامل با اطرافیان سوق می‌دهد. فرد دو انتخاب در پیش رو دارد، اول ایجاد فرصت برای رسیدن به هدف، دوم ایجاد تهدید و دور شدن از هدف.

توجیه کردن

احساس‌های تخریبی نقطه مقابل احساس‌های واقعی هستند. فرد با شناسایی احساس‌های تخریبی می‌تواند، احساس‌های واقعی را تشخیص دهد. دام وسوسه‌انگیزی که برخی افراد در آن گرفتار می‌شوند، توجیه کردن است. توجیه کردن احساس‌های تخریبی توسط خود فرد ذهن را به شکلی برنامه‌ریزی می‌کند که مسئله زندگی واقعی را حل نکرده باقی می‌گذارد و حس تهدید، مجال جولان دادن می‌یابد. احساسات تخریب توسط خود فرد ایجاد می‌شود و چنان فرد را سردرگم می‌کند که فرد گرفتار احساسات غیر اصیل و متعجب از اوضاع پیش رو می‌شود. مسئولیت ایجاد احساسات تخریبی و نابسامانی در امور زندگی بر عهده خود فرد است.

الگوی پیش نویس زندگی

احساس‌های تخریبی احساس‌هایی غیرواقعی و غیر اصیل هستند. فرد به دلیل آنکه در پیش‌نویس زندگی‌اش برای مثال آموخته «تو می‌توانی غمگین باشی اما هیچ‌گاه نباید عصبانی شوی.» درست در لحظه‌ای که احساس خشم می‌کند به صورت شرطی به الگوهای یاد گرفته‌شده در دوران کودکی‌اش می‌رود و به جای عصبانیت، گریه می‌کند. فرد احساس خشم اصیل را بایک وضعیت تخریبی به نام غم پوشانده است. وقتی فرد در خانواده‌ای رشد می‌کند که علاوه بر اینکه خشم جایگاهی ندارد، ترس هم جایگاه ندارد، اعضای خانواده صورتی بی‌روح و بی هیجان دارند. در این شرایط فرد تصمیم می‌گیرد برای آنکه از سوی خانواده طرد نشود و هنجارشکنی نکند، احساسات اصیل خود مانند خشم و ترس را نادیده بگیرد و با سردی و بدون هیجان زندگی کند. در صورت عدم آگاهی افراد از تشخیص احساس‌های تخریبی از احساس‌های واقعی به دلیل پوشانده ماندن احساسات اصیل، فرد نمی‌تواند درست عمل کند و درنتیجه سلامت روان او به خطر می‌افتد.

شناخت احساسات

احساس‌های اصیل کدامند؟ ترس، خشم، غم، شادی، نفرت، احساس‌های مرتبط با فیزیولوژی (گرسنگی، تشنگی و...) هستند.

احساس‌های تخریبی کدامند؟ حسادت، افسردگی، گناه، ناامیدی، بی‌پناهی و...

احساس‌های تخریبی می‌توانند به شکل احساس‌های مثبت نشان داده شوند چون تلاشی هستند در جهت بکار گرفتن حمایت اطرافیان مانند پیروزی، تهاجم، پررویی و ...

هریک از افراد در کودکی به‌گونه‌ای متفاوت از دیگران یادمی گیرند احساس‌های اصیل را با احساس‌های تخریبی بپوشانند. عملکرد افراد تحت تأثیر احساس‌های اصیل و تخریبی خود متفاوت است.

پرسش این است که اگر احساس‌های تخریبی به عنوان احساس‌های بد تجربه نمی‌شوند چه اهمیتی دارد که احساس‌های تخریبی از احساس‌های اصیل تشخیص داده شوند؟

بیان احساس اصیل ابزار مهمی برای حل مسئله در زندگی است. احساس‌های تخریبی وقتی نمود پیدا می‌کنند، مسئله حل نمی‌شود و مشکلات باقی می‌مانند. مثلاً فرد با سلطه‌جویی از محیط اطراف نوازش دریافت می‌کند، در این شرایط احساس رضایت دوطرفه به دست نمی‌آید. این در حالی است که نیازهای عمیق بابیان احساس‌های اصیل آشکار می‌شوند که بروز آنها امری ضروری است.

تشریح احساسات اصیل

ترس؛ باعث نجات جان فرد از خطرات می‌شود. ترس از تصادف عاملی است که واکنش انسان را هنگام عبور از خیابان بروز داده می‌شود.

خشم؛ احساس خشم مثلاً در زمان عدم رعایت نوبت در صف فروشگاه یا نانوایی واکنش اصیل نسبت به فرد خطاکار است که گفته شود لطفاً به انتهای صف بروید! این واکنش نشان‌دهنده بیان خشم اصیل به صورت درست است.

غم؛ احساس غم به فرد کمک می‌کند تا بتواند حوادث تلخ گذشته را تسکین بخشد و بپذیرد مثلاً چیزی را که از دست داده دوباره نمی‌تواند به دست آورد. فرد به خود اجازه می‌دهد بتواند اندوه را نشان داده و گریه کند. فرد از آنچه از دست داده صحبت کند، دردهای گذشته را رها کند و به وضعیت سخت غم‌بار وداع کند و به سمت زمان حال و آینده حرکت کند. بروز احساس واقعی غم و عبور از آن به فرد کمک می‌کند تا از زندگی رضایت داشته باشد و روان فرد آرام می‌شود.

شادی: داشتن آرامش عضلانی، احساس راحتی، لذت بردن از زمان حال، خواب راحت و ... از نشانه‌های احساس شادی اصیل هستند.

احساس‌های اصیل نتیجه سازنده به همراه دارند. تجربه احساس ترس، غم، خشم، شادی خارج از ماهیت خود، احساس‌های تخریبی را در افراد به وجود می‌آورد. درروش تحلیل رفتار متقابل فرد با توجه و شناسایی احساس‌های اصیل در خود می‌تواند زندگی بهتری را برای خود و اطرافیانش رقم بزند.