ستاره صبح آنلاین- مصطفی فروغی: مشکلات خرد و کلان مردم به‌ویژه جوانان روزبه‌روز بیشتر می‌شود و دست‌اندرکاران حکومتی هم درگذشته و حال نه‌تنها نتوانسته‌اند از بار مشکلات بکاهند، آنها یا توجه ندارند یا اینکه توجه دارند ولی از پذیرش واقعیت‌ها امتناع می‌ورزند. جهان امروز نسبت به دهه‌های قبل تفاوت اساسی و معنادار کرده است. ذائقه افراد جوامع به‌ویژه جوانان نسبت به گذشته تغییر ماهوی کرده و بسیاری از افراد به لحاظ فکری به‌جای اینکه به سرزمین خاص تعلق داشته باشند یا نسبت به آن تعصب بورزند، خود را شهروند جهان‌شمـول می‌بینند و به دلیل رشـد وسایل ارتباط‌جمعـی و شبکه‌ای شدن جوامـع بشـری، عموم افراد جامعه به‌ویژه نخبگان با بهره‌گیری از قاعده هزینه-فایده حساب می‌کنند که زندگی و آینده‌شان در ایران بهتر تأمین می‌شود یا در دیگر کشورها. متأسفانه تب مهاجرت آن‌هم به‌سوی کشوری غربی به‌ویژه کانادا و امریکا بالاست. شگفت اینکه با توجه به اتحاد استراتژیکی که ایران با شرق به‌ویژه روسیه و چین دارد قبله آمال جوانان، نخبگان دانشگاهی غرب است نه شرق. به همین دلیل مقابل سفارت‌خانه‌های غربی صف مهاجرت دیده می‌شود اما مقابل سفارت‌خانه‌های چین و روسیه نخبه ای برای مهاجرت دیده نمی شود. جامعه شناسان، روانشناسان، اقتصاددانان و سیاسیون بر این عقیده‌اند که وقتی جوان احساس می‌کند آینده خوب پیش رو ندارد و یا در جای دیگر از احترام بیشتر برخوردار است، حقوق درآمد بهتر دارد و مهم‌تر اینکه در زندگی شخصی او دخالت نمی‌شود به این نتیجه می‌رسد که از کشور برود. این اتفاق در حالی در کشور افتاده که در دنیای مدرن سرمایه انسانی (Human Capital) بزرگ‌ترین مؤلفه برای توسعه به‌حساب می‌آید. خروج نیروی انسانی که با پول نفت و مالیات ایرانی ها آموزش‌دیده و تخصص کسب کرده‌اند برای حال و آینده کشور یک خسارت جبران‌ناپذیر است.گزارش پیش رو به این موضوع می پردازد:
جایگاه ایران در صدور دانشجو
نگاهی به جدول وضعیت ماندگاری، خروج و بازگشت برگزیدگان کنکور و المپیادی‌ها نشان دهنده رغبت به ماندگاری آنها در خارج از کشور است.تحلیل آمار دریافتی از اداره گذرنامه در بازه زمانی سال ۱۳۸۰ تا مرداد ۱۳۹۹ نشان می‌دهد که ۵۶.۶ درصد از «دارندگان مدال در المپیادهای دانش‌آموزی»، ۶۹.۱ درصد از «مشمولان بنیاد نخبگان» و ۷۸.۳ درصد از افراد «حائز رتبه‌های یک تا هزار» آزمون سراسری در داخل کشور هستند.در میان گروه‌های مورد بررسی، به ترتیب المپیادی‌ها با ۳۷.۲ درصد، مشمولان بنیاد نخبگان با ۲۵.۵ درصد و رتبه‌های یک تا هزار آزمون سراسری با ۱۵.۴ درصد بیشترین درصد افراد مقیم خارج را به خود اختصاص داده‌اند.جایگاه دانشجوفرستی ایران در بازه زمانی ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ از رتبه ۲۹ در جهان به رتبه ۱۱ ارتقاء یافته بود که بالاترین جهش رتبه‌ی دانشجوفرستی ایران در طول دو دهه گذشته بوده است. در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در تراز ۵۰ هزار دانشجو ثابت مانده و به رتبه ۱۹ ام تنزل یافته است.
مهاجرت غیر نخبگان
مهاجرت در نخبگان که در سال‌های گذشته در گروه‌های فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های معتبر،المپیادی‌ها و رتبه‌های تک رقمی دانشگاه‌ها بسیار پرسروصدا بود، حالا به سطح متوسط جامعه و حتی افرادی با مهارت‌های کاری و نه تحصیلی رسیده است.در همین خصوص احمد بخارایی، جامعه‌شناس به خبرآنلاین می‌گوید: مسأله مهاجرت به خارج هم تابع شرایط سخت اقتصادی است، میلیون‌ها نفر از مردم ایران علاقه‌مند به مهاجرت و رفتن هستند، رفتنی که معلوم نیست چه سرنوشتی برای آنها دارد، یعنی به‌قدری فشار جلوی زندگی آنها هست که مجبور می‌شوند به کوه و دشت و دریا بزنند تا بروند، حتی امیدی به زنده رسیدن ندارند اما باز می‌روند.
یک جامعه‌شناس: تعداد زیادی از ایرانی ها به فکر مهاجرت هستند
مدیر گروه مسائل و آسیب‌های اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران گفت: مسأله مهاجرت به خارج تابع شرایط سخت اقتصادی است.احمد بخارایی بیان کرد: تورم بالا که نزدیک به ۵۰ درصد است خانواده‌ها را گرفتار فقر می‌کند، امروز خانواده‌ها دارند فقیرتر می‌شوند چراکه تورم سیر صعودی دارد.او یادآور شد: مسأله مهاجرت به خارج تابع شرایط سخت اقتصادی است، میلیون‌ها نفر از مردم ایران علاقه‌مند به مهاجرت و رفتن هستند، رفتنی که معلوم نیست چه سرنوشتی برای آنها دارد، یعنی به‌قدری فشار جلوی زندگی آنها هست که مجبور می‌شوند به کوه و دشت و دریا بزنند تا بروند، حتی امیدی به زنده رسیدن ندارند اما باز می‌روند.
نخبگان به کجاها می روند؟
در سالنامه مهاجرتی که سال گذشته تدوین شده، براساس منابع بین المللی جمعیت مهاجر ایرانی در دنیا در سال ۱۹۹۰ میلادی، بالغ بر ۸۲۰ هزار نفر بوده است، که این رقم در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۱.۸ میلیون نفر رسیده است، در واقع طی ۳۰ سال گذشته جمعیت مهاجران ایرانی ۲.۲ برابر شده است. البته براساس منابع داخلی (دبیرخانه شورای عالی ایرانیان) جمعیت مهاجران ایرانی خارج از کشور ۴.۰۴ میلیون نفر برآورده شده که این آمار بر اساس منابع بین المللی قابل راستی آزمایی نیست.در همین خصوص بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران می‌گوید: بر اساس آمار سازمان ملل، چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه در اتحادیه اروپا در حال حاضر میزبان بیشترین تعداد مهاجر متولد ایران هستند.(انگلیس به دلیل خروج از اتحادیه اروپا از این لیست حذف شده است). براساس این آمار در سال ۲۰۲۰ ، کشور آلمان با ۱۵۲ هزار و ۵۹۰ مهاجر متولد ایران در جایگاه نخست قرار دارد.به گفته او در سال ۲۰۲۰ بیشترین درخواست ویزای ثبت شده و همچنین تعداد ویزای شنگن صادر شده برای ایرانیان در اروپا، متعلق به کشورهای آلمان، فرانسه و ایتالیا بوده است. لذا کشور آلمان اولین مقصد ایرانی‌ها برای مهاجرت به اروپاست. انگستان دومین مقصد مهاجرت ایرانی‌ها در خارج از اتحادیه اروپا است و در حال حاضر حدود ۸۳ هزار و ۵۳۱ نفر ایرانی در این کشور زندگی می‌کنند. همچنین استرالیا همواره یکی از مقصدهای اصلی مهاجرت ایرانی‌ها در همه انواع مهاجرت از جمله مهاجرت کاری بوده و تعداد کل جمعیت ایرانی‌ها در استرالیا در این سال‌ها روندی صعودی داشته است.برگردیم به حرف‌های فردوسی پور، آنجا که می‌گوید برای هیچ‌کدام‌مان فرش قرمز پهن نشده است، حق با اوست، خصوصا که بازگرداندن نخبگان و نیروی کار ماهر از خارج از کشور به ایران قطعا به فرش قرمز نیاز دارد، به انگیزه برای یافتن جایگاه مناسب، وگرنه چه کسی دلش می‌خواهد همیشه نقش «دیگری بودن» داشته باشد.