بخش نخست
تهیه و تنظیم: پرستو شاه پیری
آقای دکتر، بعضی از افراد از احساس دائمی خستگی و ضعف بدن شکایت دارند و اظهار می کنندکه تمام بدنشان و یا اکثر قسمت‌های بدنشان درد می‌کند. ممکن است در این مورد توضیح دهید؟
اگر بیماری دچار چنین علایمی باشد، باید دقیق معاینه شود و بررسی‌های تکمیلی نظیر آزمایش خون و ... انجام شود. خیلی از اختلالات هورمونی و یا کمبود آهن و ...
ممکن است ایجاد چنین علایمی شود. بنابراین قدم اول شامل بررسی کم خونی، کمبود آهن، اسید فولیک یا ویتامین B12 خون است، چرا که کمبود این عوامل می‌تواند باعث احساس خستگی، سرگیجه، اضطراب و ... بشود. مورد دیگری که حتماً باید بررسی شود چگونگی کارکرد تیرویید است، چرا که کم کاری تیرویید نیز ممکن است علایمی چون ضعف و خستگی و افسردگی ایجاد کند. همچنین آزمایش ادرار جهت بررسی عفونت دستگاه ادراری باید انجام شود، در خیلی از موارد عفونت چه حاد و چه مزمن چنین علایمی در فرد ایجاد می‌کنند، خصوصاً احساس خستگی. توجه داشته باشیدکه میزان کافئین زیاد در رژیم غذائی فرد نیز می‌تواند چنین علایمی بوجود بیاورد. درست است که کافئین محرک است، ولی اگر زیاد مصرف شود مشکلاتی را به وجود می‌آورد مثل احساس خستگی مفرط. همچنین بیمار باید از نظر بیماریهای قلبی-عروقی بررسی شود.
بعضی از موارد احساس خستگی و ضعف و ناتوانی مفرط می‌تواند در اثر مشکلات قلبی-عروقی باشدکه حتماً باید بررسی شود. مورد دیگر بررسی بیمار از جهت بالانس هورمون‌ها و همینطور بیماریهای مفصلی می‌باشد. نهایتاً بیمار باید از نظر عادات غذایی و خواب بررسی شود. ممکن است تعجب کنید، اما یک رژیم غذایی نامناسب که برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، می تواندکل سیستم بدن را بهم بریزد. همینطور کم خوابی و بدخوابی به مرور زمان، ایجاد علایمی چون خستگی، افسردگی، ضعف و حتی درد مفاصل می‌کند،که ماندگار هستند و به سادگی فرد را رها نمی‌کنند.
- اگر همۀ این موارد بررسی شد و تمام آزمایش‌ها نرمال بودند، چگونه بیماری فرد تشخیص داده می‌شود؟
در چنین مواردی باید فیبرومیالژیا »Fibromyalgia« در نظرگرفته شود و بیمار از جهت ابتلا به این بیماری بررسی شود.
- ممکن است علایم این بیماری را توضیح دهید؟
ً درد شدید، خشکی صبحگاهی مفاصل، خستگی بیش از حد، بدخوابی،بیمارمعمولا از اضطراب، تنبلی و فعالیت کم بدنی، مشکلات تمرکز و یادآوری، افسردگی، سرگیجه و تهوع، مشکلات بینایی و ضعف شکایت می‌کند. علایم دیگری نظیر درد شکم )سندروم رودۀ تحریک پذیر )IBS، افزایش وزن، سردرد مزمن، مشکلات پوست و مو و ناخن و انقباض ناگهانی عضلات ممکن است همراه این بیماری مشاهده شوند.
- دلیل ابتلا به فیبرومیالژیا چیست؟
دلیل اصلی آن هنوز ناشناخته است. بعضی متخصصان معتقدندکه سطح پایین سروتونین خون باعث کاهش تحمل درد و افزایش حسّاسیت به درد می‌شود. بعضی از آنها به اختلالات هورمونی و یا به هم خوردگی شیمیایی که اعصاب را تحت تأثیر قرار می‌دهند اشاره می‌کنند. بعضی دیگر مدعی هستندکه این بیماری ریشۀ ارثی - ژنتیکی دارد. جدیدترین تحقیقات نشانگر اینست که علت اصلی عدم کارکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی است ولی چگونگی آن کاملاً مشخص نشده است و در بسیاری از موارد آزمایشات تکمیلی اختلال خاصی را نشان نمی‌دهد.
- چه کسانی ممکن است بیشتر به این بیماری مبتلا شوند؟
اولاً اینکه در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است. سروتونین مغز خانمها به مراتب کمتر از آقایان است و این خود می‌تواند یکی از دلایل شیوع بیشتر این بیماری نزد خانمها باشد. تغییرات هورمونی و شیمیایی در هنگام یائسگی نیز دلیل دیگری می‌تواند باشد. اگر فرد دچار بیماری خودایمنی مثل رماتیسم مفاصل، لوپوس و...باشد، احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا بیشتر است. شوک عصبی-روحی، عدم مدیریت استرس، فشار شدید فیزیکی مثل جرّاحی می‌توانند فرد را برای ابتلا به این بیماری مستعدترکنند.
- ارتباط افسردگی با فیبرومیالژیا چیست؟
این دو بیماری می‌توانند به هم مرتبط باشند. اگر فرد مبتلا به افسردگی باشد، احتمال بروز سایر علایم فیبرومیالژیا مثل دردهای عضلانی-مفصلی وجود دارد و برعکس فردی که دائماً درد دارد، ممکن است به علایم دیگر افسردگی مبتلا شود. اما اینکه حتماً فردی که افسردگی دارد دچار فیبرومیالژیاست و یا برعکس آن، هنوز مشخص نیست.
- در مورد ارثی بودن این بیماری توضیح می‌دهید؟
بعضی محققان معتقدندکه ژنی در افراد می‌تواند وجود داشته باشدکه به روند تحریک درد در بدن نظم می‌دهد. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، از نظر این محققان، دارای ژن خاصی هستندکه باعث می‌شود سریع به محرکات پاسخ دهند. البته بایدگفت که تاکنون این ژن‌ها شناسایی نشده‌اند. به هر حال این افراد، اگر دچار شوک عاطفی یا فیزیکی شوند، نحوه پاسخ بدنشان به این تغیری، متفاوت بوده و باعث ایجاد علایمی چون درد و ... می‌شود.
- آیا نوع درد آن با سایر دردها فرق می‌کند؟
درد فیبرومیالژیا معمولاً شدید و گسترده است. انواع آن را می‌توان به این ترتیب بیان کرد:
-1 پردردی یعنی درد زیاد و گسترده
-2 درد در اثر لمس یا ماساژ، احساس حرکت درد روی پوست و درد در اثر سرما یا گرما
-3 درد همراه با مورمور شدن یا سوزن سوزن شدن
-4 درد شدید مثل خنجر زدن یا چاقو فروکردن که ممکن است حتی نفس کشیدن را مشکل کند، که خوشبختانه موقتی است.
-5 درد جرقه زدن یا تیر کشیدن
- این دردها بیشتر در چه اندام‌هایی حس می‌شوند؟
در اکثر موارد بیمار از درد تمام بدن شکایت می‌کند و برایش بسیار سخت است که بگوید دقیقاً در کجای بدن درد دارد. ولی معمولاً درد در ناحیۀ مفاصل بیشتر حس می‌شود. درد به خودی خود ممکن است بسیار شدید نباشد، اما به علت حساسیت زیاد فرد وکاهش آستانۀ تحمل، این درد به طور شدیدی توسط بیمار حس می‌شود.