ضیاء مصباح
* مصدق پس از تحصیلات مقدماتی در تبریز به تهران آمد و به مستوفی‌گری خراسان گمارده شد و با وجود سن کم در کار خود مسلط بود ،وی در اولین انتخابات مجلس در دوره مشروطیت انتخاب شد ولی اعتبارنامه او به‌دلیل سن که به 30 سال تمام نرسیده بود، رد شد.
در سال ۱۲۸۷ برای ادامه تحصیل به فرانسه و پس از خاتمه به سوئیس رفت و به اخذ درجه دکترای حقوق در دانشگاه نوشاتل نائل و با آغاز جنگ جهانی اول به کشور باز گشت وبه خدمت در وزارت مالیه گمارده شد.
در حکومت صمصام السلطنه به علت اختلاف با وزیر وقت مالیه از معاونت وزارت مالیه استعفا داد و هنگام تشکیل کابینه دوم وثوق الدوله عازم اروپا شد و پس از کودتای سید ضیاء و رضاخان، مصدق دولت کودتا را به رسمیت نشناخت و پس از استعفا از فارس عازم تهران شد ولی به دعوت سران بختیاری مجدد به فارس برگشت و کارنامه درخشانی از مدیریت خود نشان داد .
مصدق در دوره پنجم و ششم مجلس شورای ملی به وکالت مردم تهران انتخاب شد. در همین زمان با رضا خان سردار سپه نخست وزیر وقت که بعد به شاهی رسید ، به مخالفت برخاست.
پس از پایان مجلس ششم و آغاز دیکتاتوری رضاشاه، مصدق خانه نشین شد و در اواخر سلطنت رضاشاه پهلوی به زندان افتاد ولی پس از چند ماه آزاد شد و تحت نظر در ملک خود در احمد آباد مجبور به سکوت شد.
مصدق در سال ۱۳۲۰ پس از اشغال ایران به‌وسیله نیروهای شوروی و بریتانیا، رضاشاه از سلطنت برکنار شد.به تهران برگشت و پس از شهریور ۲۰ و سقوط رضاشاه در انتخابات دوره ۱۴ مجلس بار دیگر در مقام وکیل اول تهران به نمایندگی مجلس انتخاب شد.
مصدق در این مجلس برای مقابله با فشار شوروی برای گرفتن امتیاز نفت شمال ایران، او طرحی قانونی را به تصویب رساند که دولت از مذاکره در مورد امتیاز نفت تا زمانی که نیروهای خارجی در ایران هستند منع می‌شد. در انتخابات دوره ۱۵ مجلس با مداخلات قوام‌السلطنه و شاه و ارتش، دکتر مصدق نتوانست به مجلس وارد شود .
مصدق در آ بان ماه ۱۳۲۸ اقدام به پایه گذاری جبهه ملی ایران کرد. گسترش فعالیت‌های سیاسی پس از شهریور ۱۳۲۰ سبب گسترش مبارزات مردم و به ویژه توجه آنان به وضع قرارداد نفت شد.
مصدق در انتخابات مجلس شانزدهم به دلیل تقلب و مداخله دربار ، آراء تهران باطل شد و در نوبت دوم به مجلس راه یافت.
مصدق پس از ترور نخست‌وزیر وقت، طرح ملی شدن صنایع نفت به رهبری این چهره ملی در مجلس تصویب شد. او پس از استعفای حسین علاء که بعد از رزم‌آرا نخست وزیر شده بود، به نخست وزیری رسید و برنامه خود را اصلاح قانون انتخابات و اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت اعلام کرد.
مصدق پس از شکایت دولت انگلیس از دولت ایران و طرح این شکایت در شورای امنیت سازمان ملل، عازم نیویورک شد و به دفاع از حقوق ایران پرداخت ، سپس به دادگاه لاهه رفت و با توضیحاتی که در مورد قرارداد نفت و شیوه انعقاد و تمدید آن داد، دادگاه بین‌المللی خود را صالح به رسیدگی به شکایت بریتانیا ندانست و در احقاق حق ملت ایران به پیروزی دست یافت.
28 مرداد سال ۱۳۳۲ دولت ملی ، خدمتگذار، میهن خواه و نیک پندار مصدق سقوط کرد و پس از کودتا در دادگاه نظامی محاکمه شد و دادگاه وی را به 3 سال زندان محکوم کرد.
مصدق پس از گذراندن 3 سال زندان، به ملک خود در احمد آباد تبعید شد و تا آخر عمر تحت نظارت شدید بود.
در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵ در سن ۸۴ سالگی درگذشت.
مصدق وصیت کرده بود در ابن بابویه کنار شهدای 30 تیر د فن شود که مخالفت شد و در یکی از اتاق‌های خانه‌اش در احمدآباد به خاک سپرده شد.نویسنده این مطلب را به مناسبت 141مین سال تولد نخست وزیر ملی نوشت.