به گزارش ستاره صبح آنلاین حدود ۸/۵ میلیون نفر از جمعیت ایران را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند. گزارش‌هایی از افزایش «رهاشدگی» سالمندان در چند سال اخیر به دلیل عواملی چون تغییر الگوی مسکن به آپارتمان‌های کوچک و تشدید پدیده خانواده هسته‌ای، وضعیت اشتغال زوجین در شهرهای بزرگ و وضعیت نامطلوب اقتصادی و کرونا وجود دارد، به طوری که به گفته رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، اکنون حدود ۱۰۰ هزار نفر در نوبت پذیرش مراکز نگهداری شبانه‌روزی قرار دارند. به گفته وی حدود 17 درصد سالمندان نیاز به مراقبت ویژه در منزل دارند، اما به دلیل نبود این قانون در خدمات تأمین اجتماعی مراقبت از سالمندان بر عهده خانواده‌هاست. گفتنی است که جمعیت سالمندی در کشور با سرعت بالایی در حال حرکت است به طوری که تا 20 سال آینده سالمندان کشور دو برابر خواهند شد. این در حالی است که در کشورهایی که به سمت وضعیت بهتر رفاه، تغذیه، بهداشت و سلامت حرکت می‌کنند، افزایش شاخص امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندی اتفاق افتاده است، اما ایران در گذار سالمندی از ۱۰ به ۲۰ درصد رکورد می‌زند و طی ۲۳ سال، جمعیت سالمندی‌اش از ۱۰ به ۲۰ درصد می‌رسد. گزارش پیشرو به این موضوع می‌پردازد.
به گزارش ستاره صبح به نقل از ایسنا، طبق آمارهای اعلام‌شده، در حال حاضر نرخ جمعیت سالمندی در ایران ۱۰.۲ درصد است، این در حالی است که بررسی پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۲۱ جمعیت سالمند از ۱۰ به ۲۰ درصد می‌رسد و رشد جمعیت سالمندی ایران با شتاب بیشتری از سال ۱۴۲۱ تا بازه زمانی ۱۴۳۰-۱۴۳۵، از یک‌سوم جمعیت کشور عبور می‌کند. با این وجود اما طبق آمارهای اعلام‌شده توسط رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، طی سال‌های اخیر شاهد زنانه شدن جمعیت سالمندی در ایران هستیم و این در حالی است که به دلیل برخی عوامل همچون امید زندگی بیشتر زنان نسبت به مردان، غلبه جنسیت زنانه در سالمندی، افزایش وضعیت بدون شوهر به دلیل فوت همسر و روند افزایشی طلاق و تجرد قطعی در دوران جوانی و میان‌سالی پدیده «زنان سالمند تنها» هم در حال افزایش است. حسام‌الدین علامه، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بابیان اینکه سن تقویمی سالمندی در ایران و کشورهای درحال‌توسعه و همچنین سن رسمی سالمندی که توسط سازمان جهانی بهداشت اعلام‌شده، بالای ۶۰ سال است، به ایسنا می‌گوید: البته از نظر روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و تندرستی می‌توان سنی را برای شروع سالمندی در هر فرد تعیین کرد که ممکن است زودتر و یا دیرتر از سن اعلامی باشد.
جمعیت سالمندی ایران طی ۲۳ سال دو برابر می‌شود
وی با ارائه آماری از وضعیت جمعیت سالمندان کشور از گذشته تا آینده می‌پردازد و می‌گوید: جمعیت سالمندی ایران در سال ۱۳۵۵ حدود ۵ درصد بوده است و ۴۳ سال طول کشیده، تا این جمعیت به ۱۰ درصد، در سال ۱۳۹۸ برسد و در شرایط منحصربه‌فرد جهانی، تنها طی ۲۳ سال؛ یعنی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۲۱ جمعیت سالمندی از ۱۰ به ۲۰ درصد می‌رسد؛ این در حالی است که رسیدن جمعیت سالمندی از ۱۰ به ۲۰ درصد، در آمریکا ۷۰ سال، در سوئد ۹۰ سال و در فرانسه ۱۲۰ سال طول کشیده است. علامه معتقد است در کشورهایی که به سمت وضعیت بهتر رفاه، تغذیه، بهداشت و سلامت حرکت می‌کنند، افزایش شاخص امید زندگی و افزایش جمعیت سالمندی اتفاق افتاده است، اما ایران در گذار سالمندی از ۱۰ به ۲۰ درصد رکورد می‌زند و طی ۲۳ سال، جمعیت سالمندی‌اش از ۱۰ به ۲۰ درصد می‌رسد که در کنار عوامل گفته‌شده، مربوط به میزان موالید سال‌های پنجاه‌تا هفتاد است. نکته جالب این است که رشد جمعیت سالمندی با شتاب بیشتری از سال ۱۴۲۱ تا بازه زمانی سال ۱۴۳۰-۱۴۳۵ در ایران از یک‌سوم جمعیت کشور عبور می‌کند، البته مشروط به عواملی مانند افزایش ازدواج و فرزند آوری و درمان افراد مبتلا به ناباروری، تعداد افراد زیر ۱۵ سال افزایش می‌یابد و درواقع در صورت به بار نشستن سیاست‌های تشویقی فرزند آوری، همچنان تعداد سالمندان بیشتر می‌شود اما درصد سالمندان کاهش می‌یابد.
۲۵ سال دیگر پنجره جمعیتی ایران بسته می‌شود
وی بابیان اینکه پنجره جمعیتی ایران در سال ۱۴۲۵ بسته می‌شود به این معنی که سن افراد در محدوده سن کار (از ۱۵ تا ۶۴ سال) از دوسوم کمتر می‌شود، می‌افزاید: از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۲۵، ۴۰ سالی است که پنجره جمعیتی ایران باز است. قبل از سال ۱۳۸۵ به دلیل زیاد بودن افراد زیر ۱۵ سال، پنجره جمعیتی ایران بسته بوده و طبق پیش‌بینی‌های فعلی، در سال ۱۴۲۵ به دلیل زیاد بودن درصد سالمندان، پنجره جمعیتی مجدداً بسته می‌شود اما در مدتی که پنجره جمعیتی ایران باز است نیروی مولد بیشتر از دوسوم است.
چرایی زنانه شدن سالمندی در ایران
اما رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان علت این موضوع را امید زندگی بیشتر در زنان عنوان و خاطرنشان می‌کند: امید زندگی در زنان سالمند بیش از سه سال از مردان سالمند بیشتر است. امید زندگی ایرانیان در سال ۱۳۴۵، ۵۳ سال، در سال ۱۳۵۵، ۵۷ سال و در سال ۱۳۹۸، حدود ۷۶ سال بوده است؛ این در حالی است که سرشماری سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد امید زندگی بین زنان و مردان حدود سه سال تفاوت دارد.
مستمری بازنشستگان حداقل‌های زندگی آنها را پوشش نمی‌دهد
علامه در این راستا به چند مورد از مهم‌ترین چالش‌های سالمندان اشاره می‌کند و می‌گوید: اولین چالش این است که در سال‌های گذشته، به دلیل ضعیف بودن اجبار به بیمه در کشور به ویژه کسانی که در نهادهای عمومی یا بخش خصوصی و یا به‌طور آزاد مشغول به کار بودند، اکنون و در دوران سالمندی، آنها تحت پوشش بیمه و حقوق بازنشستگی نیستند. حال بخشی از آنها که توان مالی مناسب نداشته و از کارافتاده شوند تحت پوشش مستمری سازمان‌های حمایتی قرار می‌گیرند، اما بخش قابل‌توجهی نه حقوق بازنشستگی دارند و نه مستمری حمایتی دریافت می‌کنند؛ ازاین‌رو هزینه‌های کمرشکن اقتصادی که اکنون به دلیل تحریم، شرایط کرونا و تورم وجود دارد، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات جامعه سالمندی ماست. به گفته وی و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، بیش از ۲۰ درصد جامعه سالمندی کار رسمی انجام می‌دادند؛ در پاندمی کرونا که سالمندان به قرنطینه دعوت شدند، آنها یکی از گروه‌هایی بودند که با بیشترین مشکلات شغلی روبه‌رو شدند. لذا باید حقوق سالمندان حقوق‌بگیر، متناسب با شرایط اقتصادی کشور و میزان بالای تورم افزایش پیدا کند و سالمندانی هم که حقوق نمی‌گیرند و نیازمند حمایت هستند باید استحقاق سنجی علمی و مبتنی بر شواهد صورت گیرد و از آنها حمایت مکفی شود، زیرا گاهی هزینه‌ای که به سالمندان به صورت مستمری پرداخت می‌شود بسیار کم است و حداقل‌های زندگی را تأمین نمی‌کند.
۱۷ درصد سالمندان نیازمند مراقبت هستند
وی با اشاره به اینکه پنج درصد از سالمندان، زمین‌گیر، ۱۱ درصد، کم‌توان و مبتلا به بیماری‌های مزمن و ۸۳ درصد سالم هستند، بیان می‌کند: در مجموع ۱۷ درصد سالمندان نیازمند مراقبت هستند و بیمه‌های مراقبتی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد؛ به ویژه برای اینکه این مراقبت در خانه و اجتماع انجام شود شرکت‌های بیمه می‌توانند با پرداخت دستمزد مناسبی به اطرافیان موردتایید سالمند، در آینده که با انبوهی از سالمندان تنها، مواجه می‌شویم موضوع مراقبت غیررسمی و در منزل را پوشش دهند.