اثر انسان‌های اولیه در ساخت جاده ابریشم
2 مارس 2023
تارنمای اسنکسپلور
برگردان و کوتاه سازی علی اصغر شهدی
[email protected]
گروهی از باستان‌شناسان قزاق و اروپایی در سفر به استپ آسیای مرکزی به دنبال سرنخ‌های به جا مانده از انسان‌های اولیه (نئواندرتال ها) هستند. همچنین آنها در حال بررسی منشأ ماقبل تاریخ جاده افسانه‌ای ابریشم هستند. پیش‌تر از قرن دوم قبل از میلاد و قبل از ایجاد تجارت در جاده ابریشم، این شبکه گسترده از مسیرها، 50000 سال در حال ساخت بوده است. دانشمندان با پیمودن بیش از 2500 کیلومتر از مرز ازبکستان تا مرز روسیه به دنبال ردپایی می‌گردند که ممکن است نشان دهد چگونه رویدادهای آب و هوایی باعث مهاجرت دسته‌جمعی در ماقبل تاریخ شده است که برخورد بی‌سابقه بین نئواندرتال ها و انسان خردمند را به ارمغان آورده است؟ چگونه تغییرات اقلیمی و جغرافیا به تبادلات ژنتیکی در تکامل انسان کمک کرد و منجر به شکل‌گیری ساختار جمعیت‌های مدرن در آسیا شد! این فرایند باعث ایجاد فرهنگ و تجارت در این مسیرها شد. یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد که چگونه انسان‌ها با محیط‌های نامناسب کنار آمدند و فرهنگ‌های عشایری را که هنوز در قزاقستان وجود دارد، تقویت کردند.
خاستگاه جاده ابریشم ممکن است به هزاران سال قبل برگردد. مهاجرت‌های فصلی گله‌داران عشایری گام‌های اولیه در ایجاد این مسیر تجاری بود. یافته های یک مطالعه جدید نشان داد که گله‌داران در آسیا مسیرهای سفر در ارتفاعات را ایجاد کردند که بخشی از یک شبکه تجاری باستانی به نام جاده ابریشم به شمار می‌رود.
دامداران عشایری راه باستانی ابریشم را به ارتفاعات بالاتر و جدیدتر رساندند. از 4000 سال پیش یا بیشتر تاکنون، دامداران آسیای مرکزی به‌طورمعمول از مراتع مرتفع در تابستان به مناطق پست در زمستان نقل‌مکان می‌کردند. بر اساس یک مطالعه جدید، تقریباً طی 2000 سال، این مسیرها به بخش کلیدی جاده ابریشم تبدیل‌شده‌اند.
جاده ابریشم یک شبکه تجارت و سفر باستانی است که از چین تا اروپا امتداد داشت. نام خود را از تاجران ابریشم گرفته که بیش از 2000 سال پیش این مسیر را طی کردند. مسیر جاده ابریشم از سراسر آسیا می‌گذشت. بازرگانان، زائران، راهبان و سربازان و عشایر این مسیرها را طی می‌کردند. تیمی به رهبری «مایکل فراچتی» می‌گوید که این مسیرها ممکن است قدیمی‌تر باشند. او یک انسان‌شناس در دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس است. گروه او یافته‌های خود را در نشریه علمی نیچر منتشر کرد.
دیدگاه سنتی گروه‌های عشایر این است که آنها بَربَر بودند. ویلیام هانی‌چرچ می‌گوید، اما مقاله جدید از این باور رو به رشد در میان محققان حمایت می‌کند که گله‌داران دوره‌گرد در ظهور ایالت‌ها و تمدن‌های اولیه نقش داشته‌اند. او یک باستان‌شناس در دانشگاه ییل در نیوهیون، کانن است.
فراچتی موافق است که جاده ابریشم از بخش کوهستانی آسیای مرکزی بدون شهر می‌گذرد. این منطقه از غرب چین تا افغانستان و پاکستان امتداد دارد. هزاران سال پیش، مسیرهای مرتفع این امکان را برای مسافران از مراکز دشت فراهم کرد تا در سراسر این قاره سفر کنند. فراچتی مشکوک است که تماس میان گله‌داران کوهستانی و جمعیت‌های پست درنهایت منجر به ایجاد مهد تمدن در چین و جاهای دیگر شده است. او می‌گوید: «شبکه‌های کوهستانی جاده ابریشم توسط دامداران شکل‌گرفته است.»
او مشکوک است که «این گله‌داران در یک فرآیند طولانی که پروژه ساخت‌وساز نداشته و برنامه‌ریزی هم نشده، اما با گروه‌های دیگر در تعامل بوده‌اند.»
مسیرهای سفر به خارج از کوه‌ها سال به سال متفاوت بوده است. جایی که گله‌داران در آن اطراف حرکت می‌کردند بستگی به این داشت که بهترین علف‌زارها در آن زمان کجا بوده‌اند. یعنی گله‌داران همیشه مسیر واضحی را به داخل دشت نمی‌پیموده‌اند. اما فراچتی فکر می‌کند که گله‌داران باستان سازه‌های سنگی و سایر مکان‌های دیدنی را به عنوان راهنمای سفر می‌ساختند. این‌ها همچنین راهنمای افراد خارجی بود که از کوه‌های آسیای مرکزی گذر می‌کردند. برخی از این بناهای دیدنی هنوز وجود دارند.
گله‌داران باستانی تابستان‌های گرم را در مناطق مرتفع سپری می‌کردند. این ارتفاعات احتمالاً بین 750 تا 4000 متر بالاتر از سطح دریا بوده است. با سرد شدن فصل‌ها، آنها به مناطق پست گرم‌تر می‌رفتند. گروه فراچتی با تصاویر ماهواره‌ای از منطقه جاده ابریشم و نرم‌افزار نقشه‌برداری زمین شروع به کارکرد. این ابزار به آنها اجازه می‌دهد 500 شبیه‌سازی کامپیوتری از مسیرهایی ایجاد کنند که گله‌داران با پرسه زدن کوهستانی می‌توانستند با تغییر فصول در آنها حرکت کنند. این شبیه‌سازی‌ها نشان‌دهنده 500 سال سفرهای فصلی بود.
دانشمندان شبیه‌سازی‌های خود را بر اساس دانش مدرن از پوشش گیاهی و نوسانات آب و هوا در آسیای مرکزی استوار کردند. فراچتی می‌گوید این داده‌ها مشابه آنچه در مورد شرایط آسیای مرکزی چندین هزار سال پیش شناخته‌شده است، هستند. مسیرهای موردعلاقه شبیه‌سازی‌ها مسیرهایی بودند که سال به سال بهترین مراتع را برای چرای حیوانات فراهم می‌کردند.
فراچتی می‌گوید تعداد کمی از مسیرها که اغلب در شبیه‌سازی‌های منفرد ظاهر می‌شوند، تا حد زیادی آن مسیر را شکل داده‌اند.
دانشمندان استدلال کردند ازآنجایی‌که مسیرهای شبیه‌سازی‌شده اغلب از میان مراتع چمنزار عبور می‌کردند، کاروانسراها و سازه‌های دیگر احتمالاً در این نزدیکی ساخته‌شده بودند.
هانی چرخ می‌گوید که نقش عشایر در کمک به ایجاد جاده ابریشم باید بیشتر موردبررسی قرار گیرد. دانشمندان باید به دنبال مکان‌های کوهستانی بیشتری باشند که به نظر می‌رسد در مسیرهای سفر شبیه‌سازی‌شده گله‌داران باستانی قرار دارند. او توضیح می‌دهد که این بدان معناست که مردم بیشتر به واسطه نیاز به مراتع و آب هدایت می‌شدند.