رییس کل جدید بانک مرکزی از راه اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران صحبت کرده است. به عنوان یک اقتصادادان، درباره این طرح چه نظری دارید؟
من متوجه نمی شوم که چرا دولت این کار را می کند؟! ده ها مرکز عرضه دلار وجود دارد که بانک و صرافی های دولتی و غیر دولتی از جمله آن ها هستند. چرا در این شرایط یک مرکز دیگر برای عرضه ارز راه اندازی می شود؟ ما کمبود ارز داریم، کمبود مرکز عرضه نداریم!
اگر دولت نمی خواهد به بازار ارز تزریق کند یا می خواهد عرضه ارز را با ساز و کار مشخص و شفاف پوشش دهد و کنترل کند. محل های عرضه فعلی ارز کفاف این کار را می داد.
حالا این سایت و این مرکز مبادله ارز و طلا یک بروکراسی جدید است که معلوم نیست چه کاری می خواهد انجام بدهد که بقیه محل های عرضه نمی توانستند؟! دولت فکر می کند با این طرح ها می تواند مشکل را برطرف کند که نشان از نشناختن مشکل دارد.
اقتصاد اعتقادی به گسترش بروکراسی اداری ندارد، اقتصاد با دستور هم رابطه برقرار نمی کند.
بانک مرکزی ساختمانی به آن عظمت دارد. دلار هم در دست بانک مرکزی است. اگر قرار است کاری برای سامان دادن به بازار پر التهاب ارز انجام شود، بانک مرکزی خودش می تواند متولی تام الاختیار باشد.
این چه کاری است که بانک مرکزی نمی تواند انجام بدهد و باید در مسیری دیگر و با روالی دیگر انجام شود؟
اگر قرار است دلار به طور محدود در اختیار متقاضی قرار بگیرد یا متقاضی خرید دلار مشخصات و اسنادی ارائه کند، صرافی های دولتی هم می توانند همه این کار ها را انجام بدهند.
پرسش این است که مشابه این طرح بانک مرکزی در کدام کشور اجرا شده است؟! آیا می توان با اطمینان از ثمر بخش بودن این طرح حرف زد؟
گویا دولت مشکلی با پیمودن راه های آزموده شده قبلی که اتفاقا به جایی نرسیده اند، ندارد! متاسفانه تکرار اشتباهات در کشور باب شده است.
پیش بینی شما از نتیجه این طرح چیست آیا همچنان بازار ارز نوسان خواهد داشت یا خیر؟
من به نتیجه بخش بودن این طرح باور ندارم. چرا بانک مرکزی خود متولی اجرای طرح اش نیست و سامانه ای خارج از این مجموعه طراحی شده است؟ یکی از دلایل می تواند این باشد که اگر کار در دست بانک مرکزی باشد معذوریت وجود دارد و برخی نمی توانند به منابع ارزی ارزان دست پیدا کنند. ولی از این مسیر که به ظاهر با فاصله ای از بانک مرکزی کار می کند، راه دور زدن قوانین برای برخی که قواعد بازی را خوب می دانند، آسان تر خواهد بود.
مگر عملکرد ارز 4200 تومانی جز این بود؟ ارز نیمایی چه کاری کرد؟ چرا این طرح ها حذف شد؟ اگر فاصله ارز دولتی و ارز بازار آزاد فساد زا است چرا دست از این کار ها برنمی دارند؟
ارز چند نرخی در گذشته و حال به اقتصاد ضربه زده است. آقایان در ایام انتخابات برای تخریب رقیب خوب بلدند از قواعد اقتصاد مایه بگذارند اما یکی دو سال که از حضورشان در پاستور می گذرد در همان مسیر دولت قبلی قرار می گیرند با این اختلاف که اینبار دیگر نقد نمی کنند و قطار پیشرفتشان بدون توقف در ایستگاهی در حال حرکت است!
یا ما که تحصیلکرده علم اقتصاد هستیم، درسمان را خوب نخوانده ایم و متوجه اصول و قواعد اقتصادی نیستیم یا آقایان خیلی بیشتر از عالمان اقتصادی می فهمند. خواهش می کنم لطفا توضیح بدهند چه کاری می کنند تا ما هم متوجه بشویم!
مهمترین قانون اقتصاد قانون عرضه و تقاضا است. برخورد عرضه و تقاضا قیمت را بوجود می آورد. در آمد ارزی دولت کم است و نفت و گاز را با تخفیف در قیمت صادر می کند و پول را هم نمی توانیم بگیریم. در نقطه مقابل صدها کالا و خدمات وجود دارد که باید برای واردات آن ارز پرداخت کنیم. مشخص است که وضعیت عرضه و تقاضا در این حوزه با هم نمی خواند. وقتی نمی توانید عرضه داشته باشید ایجاد یک بروکراسی فساد خیز دیگر به چه کارتان می آید؟!
مراوده با دنیا عرضه ارز را بالا می برد. برقرار شدن ارتباطات پولی و مالی با بانک های بین الملل عرضه ارز را بالا می برد. بازگشت منابع مسدود شده کشور در خارج عرضه ارز را بالا می برد.
با توجه به تفاوتی که بین ارز دولتی و ارز در بازار آزاد وجود دارد آیا این طرح تکرار طرح ارز دولتی 4200 تومانی نیست؟
تقریبا مشابه همان کار است. هر طرحی که بین ارز بازار آزاد و ارز دولتی تفاوت قیمت ایجاد کند با قانون اصلی اقتصاد یعنی عرضه و تقاضا هم خوانی ندارد ولی با قواعد رانت و فساد هم راستا است.
من از سکوت آقای رییسی در مقابل این طرح ها تعجب می کنم. ایشان که بار ها به دلار 4200 تاخته بود. آن جراحی اقتصادی که موجب افزایش قیمت ها در کشور شد محصول کدام تصمیم بود؟ حالا امروز باز اختلافی بین ارز دولتی و ارز بازار آزاد ایجاد کرده اند!
در چهار دهه گذشته حداقل چند بار این تفاوت ارزی در بازار سودجویی قدرتمندی ایجاد و سودجویان بهره خود را بردند.
وقتی چنین کارهایی انجام می شود همکاران ما می گویند باز ممکن است عده ای منابع را ببرند. دلار دولتی ارزان بگیرند و در بازار آزاد بفروشند که در این فرایند فرار سرمایه تشدید می شود.
این طرح معجزه نمی کند، فساد را بیشتر می کند. از همین حالا می گویم در آینده چند سلطان ارزی جدید خواهیم داشت. وقتی این طرح ها به چنین جایی ختم می شوند دست از سر کنترل دستوری بازار بردارید و با تصمیمات درست عرضه را بیشتر کنید.