فرانک بختیاری
2 ژانویه 2023
تارنمای تهران تایمز
برگردان و کوتاه‌سازی علی‌اصغر شهدی
[email protected]
قرار بود هوا ما را زنده نگه دارد، اما ظاهر وظیفه خود را تغییر داده و آن را در کشتن مردم خلاصه کرده است. متأسفانه کلان‌شهرهای ایران در هوای آلوده خفه شده‌اند. اخیراً به مدت یک هفته، هوای نامناسب و آلوده، مدارس را تعطیل کرد.
روزهای آلوده خطرناک نیز در تهران از ابتدای سال جاری (اول فروردین 1401) نسبت به مدت مشابه سال گذشته چهار برابر شده است.
مقیاس شاخص کیفیت هوای ایران (AQI) از 0 تا 500 است و مقادیر بیش از 150 برای همه افراد خطرناک است. برای حدود دو هفته، این شاخص در 150 و بالاتر بوده است. در بدترین روز، شاخص کیفیت AQI از حد مجاز 300 بالاتر رفت. تهرانی‌ها در 288 روز گذشته تنها دو روز هوای سالم را استنشاق کردند. درحالی‌که 137 روز هوای آلوده شهر را فراگرفت. چهار روز به‌طور بی‌سابقه‌ای از سطوح بسیار آلوده (201-300) و شدیداً آلوده (301-500) فراتر رفت. در مدت مشابه سال گذشته، AQI به مدت شش روز از مقیاس 150 فراتر رفت.
در سال جاری با به‌روزرسانی پایگاه داده کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت، برای اولین بار اندازه‌گیری‌های زمینی میانگین غلظت سالانه دی‌اکسید نیتروژن (NO2)، یک آلاینده رایج شهری و پیش ساز ذرات معلق و ازن را معرفی می‌کند.
همچنین شامل اندازه‌گیری‌های PM10 یا PM2.5 است که هر دو عمدتاً از فعالیت‌های انسانی مرتبط با احتراق سوخت‌های فسیلی سرچشمه می‌گیرند.
دی‌اکسید گوگرد نیز یک گاز یا مایع بی‌رنگ با بوی قوی و خفه‌کننده است. این ماده از سوزاندن سوخت‌های فسیلی (زغال‌سنگ و نفت) و ذوب سنگ معدنی (آلومینیوم، مس، روی، سرب و آهن) حاوی گوگرد تولید می‌شود. پرسش این است که چگونه چنین چیزی در پایتخت ظهور کرد؟
عباس شاهسونی، رئیس اداره سلامت هوا و تغییرات اقلیمی وزارت بهداشت، افزایش غیرعادی دی‌اکسید گوگرد را تائید کرد و گفت: «برخی از صنایع شروع به استفاده از سوخت‌های حاوی گوگرد کرده‌اند.»
شینا انصاری، کارشناس محیط‌زیست و مدیرکل سابق محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران دراین‌باره به اعتماد می‌گوید: «اگر ادعای نیروگاه‌ها مبنی بر عدم استفاده از مازوت صحت داشته باشد، عیب بعدی سوخت صنعتی یا استفاده از گازوئیل غیراستاندارد خواهد بود.»
هوای خطرناک ده‌ها میلیون نفر را نه‌تنها در پایتخت بلکه در سراسر کشور در معرض خطر قرار می‌دهد. طبق قانون هوای پاک قرار است میزان آلودگی هوا - ازجمله سرب، دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن، ازن و ذرات ریز - از وسایل نقلیه، نیروگاه‌ها، کارخانه‌ها و سایر منابع کاهش یابد؛ اما داستان موفقیت کیفیت هوا در دهه گذشته به دلیل اجرای ضعیف قانون دیگر از اعتبار افتاده است.
اثرات آلودگی هوا بر سلامت روان
آلودگی هوا می‌تواند بر سلامت روحی و جسمی تأثیر بگذارد. اثرات آلودگی هوا بر سلامت روان عبارت‌اند از: اضطراب، کاهش بهره‌وری، عدم تمرکز، خستگی جسمی و ذهنی، زوال عقل و سایر اختلالات روانی، نوسانات خلقی.
ذرات معلق قادر به نفوذ به اعماق ریه‌ها و ورود به جریان خون هستند و باعث ایجاد عوارض قلبی عروقی، مغزی (سکته مغزی) و تنفسی می‌شوند. شواهد جدیدی وجود دارد که نشان می‌دهد ذرات معلق بر سایر اندام‌ها نیز تأثیر می‌گذارد و باعث بیماری‌های دیگر نیز می‌شود.
دی‌اکسید نیتروژن با بیماری‌های تنفسی به‌ویژه آسم مرتبط است که منجر به علائم تنفسی (مانند سرفه، خس‌خس سینه یا مشکل در تنفس)، بستری شدن در بیمارستان و مراجعه به اورژانس می‌شود. سازمان بهداشت جهانی سال گذشته دستورالعمل‌های کیفیت هوا را اصلاح کرد و آن‌ها را در تلاشی برای کمک به کشورها برای توجه بیشتر به سلامت مردم سخت‌تر کرد.
فرزانه یکی از شهروندان تهرانی به تهران تایمز می گوید: «این روزها حتی بعد از ساعات کافی خواب هم به‌شدت احساس خستگی می‌کنم و با سردرد از خواب بیدار می‌شوم.»
مهدی یکی از کارمندان پایتخت می گوید: «در دوران اقامتم در شهر تبریز در کار پربارتر بودم، ولی الان احساس می‌کنم هوای سمی تنفس می‌کنم».
مرضیه مادر دو فرزند نیز گفت: «در تمام طول روز استرس دارم که بچه‌ها را داخل خانه نگه دارم تا در معرض هوای آلوده قرار نگیرند.»
40 هزار مرگ زودرس در سال
داده‌های سازمان بهداشت جهانی WHO نشان می‌دهد که سالانه 4.2 میلیون نفر در اثر قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، علاوه بر 3.8 میلیون نفری که مرگ آن‌ها به دود خانگی تولید شده توسط اجاق‌ها و سوخت‌های کثیف مرتبط بوده است. این رقم در ایران سالانه حدود 40 هزار مرگ زودرس را در پی دارد.
داریوش گل علیزاده رئیس مرکز ملی تغییرات آب و هوایی وابسته به سازمان محیط‌زیست، گفت: طی سال گذشته (بین فروردین 1400 لغایت فروردین 1401) بیش از 21 هزار نفر در 27 شهر کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست دادند.
تعداد کل مرگ‌ومیرهای مربوط به قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض ذرات PM2.5 در سال گذشته بیش از 87 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است.
.