علیرضا روحی، کارشناس محیط زیست
تالاب ها مدت ها است که در وضعیت نابسامانی قرار دارند.متاسفانه بیش از نیمی از مساحت تالاب های کشور خشک شده است. تا جاییکه برای ديدن تالاب های گاو خونی، پریشان، هورالعظیم، جازموریان، هامون، بهارلو و سایر تالاب ها باید به عکس های قدیمی رجوع کرد تا مشخص شود وضعیت تالاب ها در گذشته چه بوده و اکنون به چه وضعیتی دچار شده اند امروز جز بستری خشک چیزی از این تالاب ها باقی نمانده است.
در پنجاه سال گذشته، تنوع فعالیت ها و مداخلات انسانی در حوضه های آبخیز کشور زیاد بوده و هر کدام از این فعالیت ها سهمی در مرگ تالاب ها داشتند. این فعالیت ها در بخش های دولتی و غیر دولتی جریان داشته و دارد. برخی مثل سد سازی های بی رویه و کارشناسی نشده تیر خلاصی بر اکوسیستم تالاب ها و دریاچه ها و حوضه های آبخیز کشور بوده و برخی مداخلات مردمی نیز به مناسبات اجتماعی و وضعیت اقتصادی و کشاورزی مناطق مربوط می شود. اما همچنان نقش دولت و سیاست گذاری دولتی، اجرای طرح ها و پروژه های دولت در سرعت بخشیدن به مرگ حوضه های آبخیز پر رنگ تر از نقش مردم شود.
در این میان، خشکسالی مدیریت ناکارمد دولتی حوزه آب را سخت تر کرد. چرا که دولت ها به مدد الهی و نزولات آسمانی امیدوار بودند تا با تامین آب بر طرح ها و برنامه های غلط آن ها سرپوش بگذارد ولی خشکسالی شدید در فلات ایران و گرمایش جهانی زمین معادله را پیچیده تر کرده است که اگر اقدام اساسی صورت نگیرد وضعیت در آینده برتر از حال و گذشته خواهد شد.
کارکرد اصلی تالاب ها حمایت از تنوع زیستی است که با خشک شدن تالاب ها این عرصه دچار تنش می شود و خسارت مادی و معنوی بزرگی به کشور تحمیل می گردد. ورودی آب تالاب ها کمتر از میزان طبیعی و مورد نیاز است و تالاب های دائمی به تالاب های فصلی تالاب های فصلی به اراضی خشک تبدیل می شوند.پوشش گیاهی و زیست جانوری ارزشمند منطقه دستخوش تغییری بی بازگشت می شود. ضمن اینکه اراضی خشک منطقه و بستر تالاب ها به کانون های گرد و غبار تبدیل شده و کشور را با چالش خطرناک ریزگرد ها مواجه می کند.
از آنجائیکه ریشه وضعیت بحرانی تالاب های کشور ناشی از اجرای ناقص قانون حفاظت و احیای تالاب ها و تصویب سیاست های متضاد با این قانون است.همچنین شواهدی که حاکی از بی توجهی به ارزش اقتصادی تالاب ها است؛ همه نشان دهنده خلا فرهنگی و نبود آگاهی در حوزه مدیریت آب و منابع طبیعی و محیط زيست است. باید یادآور شد که طی دهه های گذشته تخصص ها در این حوزه به شایستگان سپرده نشده است. کم توجهی به دیپلماسی آب و نادیده گرفتن تحرکات کشورهای همسایه از نبود اراده در متولیان این حوزه نشان دارد. گویا مدیران کشور دهه ها از ارزش و جایگاه آب بی اطلاع بودند و امروز با بحرانی شدن وضعیت حوزه های آبخیز کشور لازم است بار دیگر کارشناسان و دلسوزان وارد عرصه مدیریت منابع طبیعی و محیط زيست شوند و جلوی نابودی تالاب ها و دریاچه ها را بگیرند.