ترکیه سالها در حال ساختن سد بود. پیشازاین کمتر درباره تأثیر این سدسازی بر اقلیم مناطق همجوار صحبت میشد؛ اما امروز با خشکسالی گستردهای که در منطقه شاهد آن هستیم میتوان نتایج این اقدام خطرناک ترکیه را مشاهده کرد. تصویر پروژههای سدسازی ترکیه در ایران چگونه است؟
سدسازیهای ترکیه بر بالادست رودخانههای دجله و فرات آشکارا بدون رعایت حقوق بینالمللی همسایگان در حوزه آب است؛ و باعث شده تالابهای حوزه دجله و فرات به کویری خشک تبدیل شود.
آثار کاهش آب ورودی دجله و فرات، به عراق و سوریه از دست رفتن کشاورزی منطقه آسیبپذیری کشت در مناطق همجوار و افزایش بیابان در این مناطق و ایران بوده و هست. به همین دلیل در هر فصل بادخیز سال تودههای عظیم گردوخاک از این بسترهای خشک بلند میشوند و کشورهای عراق و سوریه و ایران را طی میکنند. ترکیه در پروژه سدسازی بر سرچشمههای ارس که از این کشور و سرچشمه میگیرد حوزه آب ریز ایران را نشانه گرفته است. اجرای پروژههای ترکیه بر سرشاخههای رود ارس پروژه طبیعت استانهای شمال غرب کشور مستقیم تحت تأثیر تنش آبی قرار میگیرند.
هدف ترکیه از اجرای پروژههای سنگین و پرهزینه سدسازی چیست؟
ترکیه به دنبال رؤیای احیای امپراتوری عثمانی است و تصمیمات ماجراجویانه و جاهطلبانه دارد. انبوه پروژههای سدسازی در این کشور ازجمله این اقدامات است؛ زیرا تلاش دارد تا کنترل خود را بر منابع آبی منطقه را بالا ببرد. ترکیه تلاش میکند از آب بهعنوان ابزار سیاسی و همچنین ابزار اقتصادی علیه ایران، عراق و سوریه استفاده کند. ترکیه به دلیل اینکه نفت ندارد قصد دارد از آب بهعنوان ابزار قدرت سیاسی، امنیتی و اقتصادی بهره ببرد
نقش ایران در گسترش تنش آبی چیست؟ آیا ایران میتوانست از رسیدن ترکیه به این نقطه جلوگیری کند یا خیر؟
ایران اکنون توأمان با یک بحران سیاسی و زیستمحیطی روبرو است. ولی در سالهای گذشته دیپلماسی فعال در این خصوص از جانب ایران دیده نشده است.
دیپلماسی آب و مسئله گفتوگوهای فرا سرزمینی در رابطه با ریز گردها باید به شکل یک ضرورت توسط ایران و کشورهای منطقه شکل بگیرد.
در مورد موضوع آب باید در نگاهی کلانتر و فراتر از مرزهای سرزمینی عمل کرد. این موضوع نباید در مقابل سایر مسائل سیاسی و دیگر منافع ملی در سایه قرار بگیرد و نادیده انگاشته شود. موضوع آب باید سیاست کلان کشور باش زیرا آب بر امنیت ملی تأثیر دارد. مسئولان باید آگاه شوند و موضوع موردتوجه سیاستمداران ما و دیگر کشورهای منطقه نیز قرار بگیرد. ساختار نامناسب مدیریت آب مشکلآفرین است، دولت نباید در مورد آب در برابر ترکیه سیاست انفعالی داشته باشد. انفعال در برابر ترکیه و سایر کشورهای همسایه در زمینه برداشت از آبهای سطحی و زیرزمینی؛ ازجمله مسائلی است که موجب شده امروز بحرانهای آب و هوایی به معضل بزرگی برای کشورمان تبدیل شوند.
آیا میتوان مشکلات اقلیمی امروز کشور را معضلاتی جهانی دانست که در کل دنیا تجربه میشوند؟
در سالهای اخیر تغییرات اقلیمی و گرمایش زمینبر کل جهان تأثیر گذاشته است ولی در منطقه خاورمیانه شرایط سختتر شده چون هم میزان بارندگی و هم پراکندگی بارشها کاهش پیداکرده است.
در ایران ریز گردها مهمترین معضل در تغییرات اقلیمی هستند که به شکل روشنی با رفتار کشور همسایه غربی ما یعنی ترکیه و اجرای پروژههای آبی جاهطلبانه این کشور ارتباط دارد. ترکیه با سدسازیها حق آبه سوریه، عراق و ایران از دجله و فرات را پرداخت نمیکند و آن خلاف قوانین بینالملل و خلاف قواعد موجود در بین کشورهای همسایه است.