راهزنان و قدارهبندان زیادی در جامعه ایران بودهاند که با اسمورسمهای مختلف دست به چپاول و غارتگری زده و سد راه تاجران و مسافران میشدند، اموال آنها را در گردنهها، کوهها و جادهها به غارت میبردند که این موضوع یا ناشی از ضعف حکومت بود و یا هدف کمک به فقرا و نیازمندان بود. برای نمونه عیاران در دوران حکومت صفاریان چنین کارکردی داشتند. زورگیری در گذشتهها به روش سنتی، کمتر در ملأعام صورت میگرفت و بیشتر در تاریکی شب و یا در وسط صحرا و بیابانها رخ میداد؛ اما زورگیریهایی که امروزه شاهد آن هستیم بهخصوص در قلب پایتخت شکل و شمایل جدیدی پیداکرده است.
زورگیری با موتورسیکلت در روز روشن و در جلوی چشم همگان، پدیده و معضل جدیدی است که در کلانشهرها در حال افزایش است که نمونههای آن را در رسانهها و فضای مجازی میتوان دید. با کمال تأسف باید گفت فردی که موردحمله قرار میگیرد نباید مقاومت نشان دهد، زیرا ممکن است در صورت مقاومت به قتل صاحبمال منجر شود. هفته گذشته نویسنده در مراسم تشییع یکی از همین افراد، حضور پیدا کرد. جوانی که قصد ازدواج داشت و به هنگام برگشت از محل کار، دو نفر موتورسوار به ایشان حملهور میشوند و به دلیل مقاومت در برابر خواستههای آنها به قتل میرسد. مشاهدات میدانی نگارنده متن و مصاحبه با افراد در مورد این پدیده خشن و ناهنجار اجتماعی، نشان میدهد که افراد تجربیات گوناگونی از این پدیده دارند و یا روایتهایی از دیگران و اقوام شنیدهاند.
زورگیران و یا زورگویان عمدتاً طیف جوان موتورسواری هستند که با استفاده از سلاحهای سرد در خیابانها و اتوبانهای شهر، در خلوت و یا در جلوی چشم دیگران (عابران) به سوژه خود حمله میکنند و با تهدید، اموال آنها را میربایند و پس از ربایش مال از محل متواری میشوند. این اقدام زورگیران میتواند علل و عوامل مختلفی داشته باشد، ازجمله نمایش قدرت جوانی، ایجاد رعب و وحشت، نیاز مالی و یا ترویج ناامنی در جامعه که توسط مرتکبین جرم رخ میدهد.
علت ارتکاب این قبیل خشونت، هرکدام از عوامل یاد شده باشد در جای خودش مهم است؛ اما آنچه از آن مهمتر است پیامدهای مخرب این پدیده در سطح اجتماع است که احساس ناامنی در بین شهروندان را تبدیل به لمس و مشاهده ناامنی میکند.
برای پیشگیری و جلوگیری از تکرار و تداوم آن لازم است جرم انگاری دقیق در خصوص این پدیده غیرانسانی صورت گیرد، بهگونهای که مجرم متناسب با جرم، مجازات شود و دستگاههای انتظامی و یا قضایی در پی اخذ رضایت از متشکی نشود. در عوض افرادی که سابقه شرارت دارند باید تحت رصدهای شدید انتظامی قرار گیرند؛ زیرا تعداد کثیری از این زورگیران معمولاً سابقه چند بار شرارت را دارند و گاهی دیدهشده افراد پس از آزادی از زندان مجدداً اقدام به زورگیری کردهاند. از سویی لازم است مشخص شود آیا اینگونه شرارتها ساماندهی شده است یا بهصورت موردی و انفرادی صورت میگیرد. مطالعات جامعهشناختی و مصاحبههای عمیق با زورگیران، علل و انگیزه زورگیران را بیشتر نمایان میکند. این کار باید توسط مراکز پژوهشی صورت گیرد تا علل و عوامل شکلگیری آن شناخته شود تا حداقل از میزان وقوع آن در جامعه کاسته شود و وقتی افراد در کوچه، بازار، خیابان، جاده و ... رفتوآمد میکنند احساس ناامنی نکنند.