بارش باران شدید و به وجود آمدن روان‌آب و سیل در روز جمعه هفتم مرداد ۱۴۰۱ باعث بروز خسارات و تخریب بخشی از بافت تاریخی شهر یزد شد. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد در خصوص وقوع سیل اخیر در این استان به همشهری آنلاین گفت: بارندگی اخیر برای استان یزد در نوع خود بی‌سابقه بود. طی ۲ روز حدود ۱۰۰ میلی‌متر باران در یزد بارید که حدود ۲ برابر میانگین سالانه بارش در این شهر است. احمد آخوندی ابراهیم‌آبادی بابیان اینکه در سیل اخیر حدود ۱۳۵۰ میلیارد تومان خسارت به ابنیه تاریخی و زیرساخت‌های گردشگری استان یزد وارد شده است، گفت: میزان خسارت در بعضی شهرستان‌ها محدود بوده و بیشترین خسارت را در شهر یزد داشته‌ایم. وی بیشترین خسارت‌ها را متوجه ساختمان‌هایی دانست که کسی در آن‌ها ساکن نبوده یا در آن‌ها مرمت نامناسب صورت گرفته بود و افزود: برخی منازل و مغازه‌ها یا سردرها خسارت دیدند، اما خوشبختانه آثار تاریخی نفیس استان دچار مشکل نشدند. بیشتر تخریب‌ها در منازل و مغازه‌های مردم یا ساختمان‌های متروکه بوده و ساختمان‌های ثبتی، چون از آن‌ها مراقبت کرده بودیم یا مردم در آن‌ها ساکن بودند و یا تأسیسات گردشگری در آن‌ها مستقر بود، آسیب جدی ندیدند. البته در شهر تفت ساختمان اداره میراث فرهنگی که یک خانه ثبتی بود، متأسفانه به دلیل جمع شدن آب پشت ساختمان فروریخت و به‌طورکلی خراب شد.
اقدامات پیشگیرانه
این مسئول در خصوص اقدامات پیشگیرانه میراث فرهنگی یزد برای حفاظت از بافت تاریخی این استان در حوادث مشابه آینده گفت: برای این مسئله چند کار مدیریتی باید انجام شود. اول اینکه باید تکلیف خانه‌های کثیرالمالک و مجهول‌المالک مشخص شود. دولت باید برای این خانه‌ها قانونی بگذارد چون آن‌ها فقط متعلق به اشخاص نیستند، بلکه به همه مردم تعلق دارند چون بخشی از هویت و فرهنگ ما هستند.
آخوندی افزود: بعضی از مالکان این خانه‌ها یا در محلات دیگر شهر ساکن شده یا به شهرها و کشورهای دیگر مهاجرت و متأسفانه این خانه‌های قدیمی را رها کرده‌اند. خالی بودن این منازل هم باعث تخریب خودشان می‌شود و هم به ساختمان‌های اطرافشان آسیب می‌زند. چون بافت تاریخی ازلحاظ معماری به‌هم‌پیوسته است و اگر منزلی خراب شود، می‌تواند به یکی دوتا از منازل اطرافش هم خسارت وارد کند؛ بنابراین، پیشنهاد ما این است که در برنامه هفتم توسعه دولت حتماً برای خانه‌های کثیرالمالک و مجهول‌المالک فکری بکند. خانه‌ای در بافت تاریخی نباید خالی باشد؛ یا مالک باید آن را تعیین تکلیف کند یا دولت به نمایندگی از مالک این کار را انجام دهد و پولش را پرداخت کند. وی بابیان اینکه املاک وقفی داخل بافت تاریخی هم باید تعیین تکلیف شود، اظهار کرد: ما در ۸۰۰ هکتار بافت تاریخی یزد حدود ۲۰ هزار پلاک داریم که از این تعداد حدود ۱۸۸۰ پلاک وقفی است. حالا این پلاک‌ها بعضاً خالی از سکنه هستند، آب‌انبار یا مسجدند و غیره. دولت باید این‌ها را هم تعیین تکلیف کند. دوستان اوقاف یا آن‌ها را تحویل بدهند یا مرمت کنند که هم خود این بناها حفظ شوند و هم به بناهای اطرافشان آسیب نزنند.
وجود ۴۶ قنات در بافت تاریخی یزد
او نکته دوم را تأمین اعتبار برای احیای قنات‌های متروکه داخل بافت تاریخی یزد دانست و گفت: درگذشته آب‌های ناشی از بارندگی از طریق کوچه‌ها به قنات‌های فعال سطح شهر هدایت می‌شدند و قنات‌ها هم این آب را به مزارع بیرون شهر می‌بردند. الان ۶۵ رشته قنات از داخل یزد رد می‌شود و ۴۶ رشته قنات زیر بافت تاریخی این شهر قرار دارد. با احیای این قنات‌ها می‌توان هدایت آب‌های سطحی را به‌راحتی انجام داد.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد بابیان اینکه از این تعداد یکی دو قنات الان در بافت تاریخی یزد فعال است، افزود: در سیل اخیر به این دلیل آب‌گرفتگی در بافت تاریخی کم داشتیم که آب را به سمت این قنات‌ها هدایت کردیم.
ضرورت حفر چاه‌های جذبی عمیق
این مسئول بابیان اینکه نکته سوم برای حفاظت از بافت تاریخی در برابر آب‌های سطحی حفر چاه‌های جذبی عمیق است، گفت: چاه‌هایی که حفر شده اکثراً دارای عمق ۴ تا ۱۰ متر هستند و زیرزمین‌ها و پایاب‌ها در خانه‌های واقع در بافت تاریخی ما هم در همین عمق قرار دارند. حفر چاه‌های جذبی در بافت تاریخی باید به سمت عمق ۴۰ متر برود که در صورت پر شدن، به ساختمان‌های اطراف خود نم ندهد. در سیل اخیر، چند مورد از تخریب‌ها در بافت تاریخی ناشی از همین چاه‌های جذبی بود که آب وارد آن‌ها شده و نم داده بود. وی مورد چهارم را کف‌سازی مناسب دانست و افزود: کف‌سازی‌ای که در بافت تاریخی انجام می‌شود، هم ازلحاظ شیب و هم نوع مصالح باید طوری باشد که بتواند آب‌های سطحی را هدایت کند. در این مورد، شیب بندی کوچه‌ها خیلی مهم است.
آسیب دیدن ۶۰۰ بنا در بافت تاریخی یزد
آخوندی در تأیید حرف شهردار بافت تاریخی یزد در خصوص آسیب دیدن ۲۰۰ بنای این بافت در سیل اخیر گفت: حدود ۲۰۰ بنا به شکل جدی آسیب دیده‌اند که یک درصد این بافت را شامل می‌شود و حدود ۴۰۰ بنا هم دچار آسیب جزئی شده‌اند، مثلاً بخشی از یک دیوار در آن‌ها یا ازاره‌ای در یک کوچه فروریخته است.
واکنش یونسکو به تخریب بناهای تاریخی یزد
وی در پاسخ به این سؤال که آیا یونسکو به خسارات وارد شده به بافت تاریخی یزد که در فهرست این سازمان ثبت جهانی شده است واکنشی نشان داده و اعلام کمک‌رسانی کرده است یا نه، گفت: یونسکو برای کمک‌رسانی اعلام آمادگی کرده و از ما برآورد خسارت خواسته است. ما هم اطلاعات را لوکیشن‌محور احصا و گزارشی از وضعیت موجود تهیه می‌کنیم و برای آن می‌فرستیم که ان‌شاءالله بتوانند به ما کمک کند.