به قلم آقاحسین
11 آوریل 2022
تارنمای دی کاردل
برگردان و کوتاهسازی علیاصغر شهدی
[email protected]
حملات موشکی به اربیل نشان میدهد که ایران در واکنش به تحریکات اسرائیل قاطعتر عمل میکند. آیا این حملات میتواند مانع از برقراری روابط اخیر بین ترکیه و اسرائیل شود؟ زمانی که ایران مدعی شد که تأسیسات موساد در اربیل عراق را از بین برد، احتمالاً پیامی قوی به ترکیه میداد مبنی بر اینکه تهران بیش از این تبانی با اسرائیل آنهم تا این اندازه نزدیک به مرزهای ایران را تحمل نخواهد کرد. این حمله با محکومیت ترکیه مواجه شد. این نشاندهنده حساسیت ترکیه به روابط نوپای خود با اسرائیل است.
در بحبوحه تشدید جنگ سایبری و هواپیماهای بدون سرنشین بین تهران و اسراییل، حکومت خودمختار کردستان عراق بهعنوان یک محل تثبیت شده برای همکاری استراتژیک اسرائیل و ترکیه ممکن است به هدفی برای ایران گردد، کشوری که مصمم به برهم زدن این مشارکت است.
اسرائیل، ترکیه و کردستان
از زمان جنگ اول خلیجفارس در سال 1370 (1991) و بهویژه پس از حمله آمریکا به عراق در سال 1382 (2003) جناحهای تشکیلدهنده دولت اقلیم کردستان (KRG) از نابسامانی سیاسی در بغداد برای اداره کردستان بهمثابه یک کشور بالفعل مستقل استفاده کردند.
حکومت اقلیم کردستان، برخلاف سایر گروههای کرد در منطقه، روابط نزدیکی با همسایه شمالی خود، ترکیه برقرار کرده است. این اقلیم از پناه دادن یا حمایت از حزب کارگران کردستان (PKK)، گروه شورشی کرد که ترکیه از دهه 1360 (1980) با آن مبارزه کرده است، خودداری کرد. در ازای آن، آنکارا موافقت کرد نفتی را که اقلیم کردستان بدون اجازه بغداد میفروخت، خریداری و آن را به بازارهای دیگر انتقال دهد. اسرائیل، دشمن عراق، در میان این بازارها، نفت ارزان اقلیم کردستان را که از طریق بنادر ترکیه در دریای مدیترانه حمل میشد، خریداری میکرد.
روابط اسرائیل با حکومت اقلیم کردستان از دهه 1340 (1960) به عقبتر از روابط با ترکیه بازمیگردد، زیرا تلآویو از دهه 1340 (1960) شورش کردها علیه بغداد را بهعنوان راهی برای تضعیف حکومت عراق، مسلح و تأمین کرده است.
در طول جنگ عراق با سازمان تروریستی داعش، حکومت اقلیم کردستان با استفاده از اشتغال بغداد برای بازپسگیری شهر نفتخیز کرکوک، اقدام به ارسال نفت از طریق خط لوله نفتی منطقه خودمختار کردستان به بندر جیهان ترکیه و پمپاژ حجم بیشتری از آن برای ارسال به اسرائیل کرد.
حمله موشکی ایران
ایران که از شمال غربی با کردستان عراق همسایه است، اسرائیل را دشمن اصلی منطقهای خود میداند. هسته اصلی استراتژی «عمق استراتژیک» ایران در غرب آسیا، حذف مجاورت خصمانه با مرزهای ایران و کشاندن درگیری به مرزهای خود اسرائیل است، همانطور که توسط اتحادهایش در سوریه، لبنان و فلسطین مشاهده میشود. هرگونه چشمانداز حضور پایدار اسرائیل در کردستان عراق، درست در کنار ایران، این استراتژی را تضعیف میکند.
بنابراین ایران نمیخواهد ترکیه به کانال ورود اسرائیل به عراق تبدیل شود. به گفته فهیم تاستکین، ستون نویس ترکیهای، به همین دلیل است که اهداف ترکیه در عراق بهعنوان عامل اسرائیل در ماههای اخیر هدف آتش شبهنظامیان شیعه عراقی متحد ایران قرار گرفته است.
تاستکین توضیح داد: «به نظر میرسد عراق اولین جبههای است که نارضایتی ایران از ترکیه در آن ظاهر میشود.»
در این چارچوب، سفر 18 اسفند 1400 (9 مارس 2022) اسحاق هرتزوگ، رئیسجمهور اسرائیل به ترکیه، تهران را متقاعد کرد که باید موضعی فعالتر علیه منافع اسرائیل در عراق اتخاذ کند؛ بنابراین، چند روز پسازاین سفر موشکهای ایران این بار به ساختمانهای متعلق به اقلیم کردستان در اربیل که به گزارش رسانههای آمریکایی و منابع محلی توسط اطلاعات اسرائیل استفاده میشد، اصابت کرد.
علاوه بر این، به نظر میرسد محکومیت حملات موشکی ایران توسط ترکیه تأییدی بر این موضوع است که این کشور تا حدودی کردستان عراق را بهعنوان میدان آزمایشی مهم برای احیای روابط با تلآویو در نظر گرفته است.
روابط پیچیده
هدف حملات موشکی ایران بهجای هشدار تکبعدی، یادآور محدودیتهای همکاری اسرائیل و ترکیه در کردستان عراق به آنکارا و همچنین مزایای همکاری ایران و ترکیه بر سر منافع مشترک امنیتی در عراق بود. ...
ایران نمیتواند بهشدت روابط با ترکیه را متشنج کند، اگرچه در کنار اهمیت ترکیه بهعنوان بازار گاز ایران، تهران از این واقعیت سود میبرد که خود و آنکارا بهطور سنتی از رویارویی مستقیم و دوجانبه علیرغم اختلافنظر در بسیاری از مسائل منطقهای اجتناب کردهاند. این ثبات، تضاد ارزشمندی در زمان درگیری منطقهای ایران با اسرائیل و عدم اطمینان در روابط این کشور با عربستان سعودی و شورای همکاری خلیجفارس (GCC) ارائه میکند؛ بنابراین، هدف حملات موشکی ایران وادار کردن ترکیه به تجدیدنظر در مورد گره زدن اسرائیل به سیاست عراق است.