احسان صالحی-منتقد
کدام ارگانش را نمی‌دانم، اما می‌گویند نظامی بوده است، از درجه و رتبه‌اش هم اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. از اینکه در کدام جنگ‌ها حضور داشته و چقدر سلحشوری کرده هم بی‌خبریم. می‌گویند او را همه شب نمی‌برده خواب و تا سحر به آسمان می‌نگریسته تا روابط و ضوابط میان ستارگان را دریابد. جمال‌الدین به‌صورت پاره‌وقت در یکی از حجره‌های گنجه محله به امور تدریس نیز می‌پرداخت، زبان عربی را بسیار بلد بود و حرف‌هایی می‌زد که نه‌تنها مردمان آن زمان، بلکه مردم امروزی هم خیلی متوجهش نمی‌شوند، اسمش را گذاشته‌اند «فلسفه». دستی هم بر آتش شعر و شاعری داشت که شعله‌های آن تا به امروز نه‌تنها فروکش نکرده بلکه گُر گرفته است و دیگر هنرمندان هم عصر، خود را مدیون آثار او می‌دانند.
اینکه دوستان آذربایجانی «الیاس ابن یوسف» پارسی گوی را متعلق به خود می‌دانند و هرچه توانسته‌اند آثارش را به نفع خود تغییر داده‌اند بماند، مدیرانمان پیگیرند که امیدواریم نتیجه دهد، اما با توجه به اخباری که این روزها درگیرش هستیم، جالب است بدانید که نظامی گنجوی هم از حملات ارتش روس بی‌بهره نبوده و با یک جستجوی ساده می‌توانید اشعارش درباره تهاجم روس‌ها به آران را بخوانید. اینکه روس آن زمان با روس این دوره چقدر تفاوت و شباهت دارد را دیگر خدا می‌داند. در آخر می‌خواهم بگویم خمسه ولی شما نگویید علیرضا، خمسه مجموعه آثار نظامی گنجوی است که لیلی و مجنون هم یکی از آن‌هاست.
منظومه لیلی و مجنون تابه‌حال به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، ترکی، روسی و ارمنی ترجمه شده است. ابومحمد که هم قرن با شاعرانی چون خاقانی، عطار و انوری بوده است، با استفاده از نبوغ خویش، در ادوار اسلامی اثری خلق کرده که در جهان بسیار مورد استقبال قرار گرفته و هنرمندان نام آشنایی از آن به‌غایت تعریف کرده‌اند و خواندنش خالی از لطف نیست…