صابنا صدیقی
یک فوریه 2022
تارنمای المانیتور
برگردان و کوتاهسازی علیاصغر شهدی
[email protected]
شراکت راهبردی بلندمدت ایران و چین در انتظار نتیجه مذاکرات وین است. اخیراً هیئتوزیران ایران در اقدامی نمادین افتتاح کنسولگری چین در بندرعباس، بندر اصلی تجاری ایران و مرکز استان ساحلی هرمزگان را تصویب کرد. درحالیکه تهران در حال حاضر سه کنسولگری در چین دارد، این اولین کنسولگری پکن در ایران خواهد بود. چنین تحولی احتمالاً به پیمان راهبردی 25 سالهای که ایران در مارس 2021 با چین امضا کرد، مرتبط است. این پیمان - که شامل همکاریهای اقتصادی، نظامی و امنیتی است - تهران را وارد پروژه بزرگ پکن یا ابتکار کمربند و جاده (BRI) میکند. این توافق در حالی نزدیک به یک سال پیش به امضاء رسید که «مرحله اجرایی» آن از اوایل ژانویه سال جاری آغاز شد.
امیرعبداللهیان در پایان گفتوگوهای مفصل با «وانگ یی» همتای چینی خود، تنها چند روز پس از تصویب تأسیس کنسولگری، بابیان اینکه اجرای مشارکت بلندمدت ایران و چین اکنون آغاز شده است، گفت: «کنسولگری چین در بندرعباس روابط تجاری دوجانبه را تقویت خواهد کرد.»
سینا طوسی تحلیلگر ارشد پژوهشی به المانیتور گفت: «امیرعبداللهیان در حالی گفته است توافقنامه مشارکت 25 ساله وارد فاز اجرایی میشود که این توافق هنوز به تصویب مجلس ایران نرسیده است. از طرفی اعلام اجرای توافقنامه ممکن است بر پیشبرد مذاکرات وین سایه اندازد، مذاکراتی که چین نیز خواهان موفقیت آن است و نگرانیهای خاص خود را پیرامون خطر گسترش برنامه هستهای ایران دارد.»
اگرچه از زمان امضای این پیمان 25 ساله هیچ فعالیت عمدهای در ایران دیده نشده است، افتتاح این کنسولگری یک پیشرفت است.
یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلامآباد که خواست نامش فاش نشود، در مورد اهمیت مکان کنسولگری به المانیتور گفت: «انتخاب بندرعباس درواقع مهم است، زیرا مهمترین مرکز حملونقل در یک منطقه استراتژیک است. در رابطه با مشارکت استراتژیک 25 ساله، این درواقع یک پیام سیاسی از سوی تهران به غرب است.»
وی با تأکید بر روابط چین و ایران، گفت: چین یک شریک استراتژیک برای تهران - بهویژه بهعنوان خریدار نفت خام و سرمایهگذاریهایش- بوده است. پکن همچنین درحالیکه به ایران برای ترویج «جاده و کمربند«BRI و منافع ژئوپلیتیکی آن نیاز دارد، میداند که مشارکت دو کشور برای مهار فشار آمریکا در منطقه نیز ضرورت دارد.
بااینحال، تحریمهای اقتصادی واشنگتن علیه تهران راهاندازی پروژههای مرتبط با طرح ابتکاری «کمربند و جاده BRI» در ایران را برای پکن دشوار کرد. مذاکرات وین که برای احیای برجام برگزار میشود، همچنان ادامه دارد. تهران از آبان ماه سال گذشته تأکید کرده است که تحریمها باید «فوری» و بدون تأخیر لغو شوند.
واقعیت این است که اگرچه پکن و ایران یک مشارکت استراتژیک و اقتصادی بلندمدت دارند، اما خیلی به این بستگی دارد که مذاکرات برجام به نقطه مثبتی ختم شود یا خیر. ظاهراً پکن حتی ممکن است از نفوذ خود بهعنوان یک شریک استراتژیک برای وارد کردن تهران به توافق هستهای استفاده کند تا مانع تداوم تحریمها شود.
طوسی با تشریح اهمیت احیای برجام هشدار داد که در صورت شکست مذاکرات وین «تحریمهای ثانویه آمریکا علیه ایران باقی خواهند ماند و ممکن است تحریمهای سازمان ملل نیز اعمال شود. اگر تحریمهای ثانویه آمریکا لغو نشوند، احتمالاً ایران نمیتواند روابط خود را با همسایگان و قدرتهای جهانی مانند چین، هند و روسیه تعمیق بخشد.
باوجود تحریمها، تأسیس کنسولگری جدید میتواند مزایایی برای طرفین به همراه داشته باشد. اول اینکه فعالیت شرکتهای چینی شاغل در منطقه آزاد تجاری و صنعتی چابهار را تسهیل میکند. برنامههای آتی برای راهاندازی شهرکهای صنعتی مشترک جاسک و مکران وجود دارد، بنابراین انتظار میرود تعداد اتباع چینی ساکن کرمان، سیرجان، رفسنجان و بندرعباس بهتدریج افزایش یابد.
این کنسولگری در ایجاد پیوندهای تجاری بیشتر مفید خواهد بود، زیرا چین شریک تجاری اصلی ایران باارزش مبادلات تجاری غیرنفتی در فروردین 1399(مارس 2020) تا فروردین 1400 (تا مارس 2021) با 18.715 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که قرار است سرمایهگذاری در حوزههای نفت و گاز، زیرساختها و پتروشیمی افزایش یابد.
سوم، در درازمدت بندرعباس میتواند به پکن در تکمیل شبکه پروژههای «کمربند و جاده» BRI در منطقه کمک کند.
به گفته طوسی، در صورت احیای برجام، ایران در موقعیت بهتری برای توسعه روابط خارجی متوازن و رقابتی با قدرتهای بزرگ جهانی قرار خواهد گرفت.